Χρήσιμες (ξεχασμένες) πολιτικές εικόνες από τον Απρίλη του 1917, του Αλέκου Αναγνωστάκη

 

Συμπληρώθηκαν προχθές 98 χρόνια, από εκείνη τη θυελλώδη βραδιά, στις 3 Απρίλη, όταν ο Λένιν έφτασε στην Πετρούπολη. Είναι λοιπόν μια ευκαιρία να κοιτάξουμε τις ξεχασμένες εκείνες εικόνες.

 

 

«Επειδή έφτασα στην Πετρούπολη μόλις τη νύχτα της 3ης Απρίλη, δεν μπορούσα φυσικά να κάνω εισήγηση στη συγκέντρωση της 4ης του Απρίλη για τα καθήκοντα του επαναστατικού προλεταριάτου, παρά μόνο εξ ονόματός μου, με την επιφύλαξη, ότι δεν είμαι αρκετά προετοιμασμένος. Το μόνο που μπορούσα να κάνω προκειμένου να διευκολύνω τη δουλειά για μένα – και για τους καλόπιστους αντιπάλους – ήταν να προετοιμάσω γραφτές θέσεις».

Οι Θέσεις, στις οποίες ο ίδιος αναφέρεται σε πρώτο πρόσωπο – π.χ. «να προετοιμάσω», να «κάνω εισήγηση εξ ονόματός μου» - θα συνέβαλλαν καθοριστικά στο να αλλάξει μια για πάντα την παγκόσμια ιστορία

 

«Τις διάβασα, συνεχίζει, και τις έδωσα στον σ. Τσερετέλι. Τις διάβασα πολύ αργά και δύο φορές: πρώτα στη συγκέντρωση των μπολσεβίκων και ύστερα σε κοινή συγκέντρωση των μπολσεβίκων και των μενσεβίκων. Δημοσιεύω τις προσωπικές μου αυτές θέσεις, συνοδεύοντάς τες μόνο με πολύ σύντομες επεξηγηματικές παρατηρήσεις, που αναπτύχθηκαν πολύ πιο λεπτομερειακά στην εισήγηση».

 

Αυτά σημειώνει ο Βλ. Λένιν στη εισαγωγή του «Οι Θέσεις του Απρίλη» («Άπαντα», τόμος 31, σελίδες 113-148.)

 

Εξ ονόματός του τις διάβασε λοιπόν δυο φορές: πρώτα σε συγκέντρωση μπολσεβίκων και ύστερα σε κοινή συγκέντρωση των μπολσεβίκων και των μενσεβίκων.

 

Η περιγραφή των γεγονότων από τον άγγλο μαρξιστή ιστορικό Ε. Καρ είναι αποκαλυπτική και εξαιρετικά χρήσιμη για την εξαγωγή συμπερασμάτων. («Iστορία της Ρωσικής επανάστασης», τόμος Ι, σελ 112-124):

 

«Η σκηνή της άφιξης του Λένιν στο σταθμό της Φινλανδίας της Πετρούπολης το βράδυ της 3ης Απριλίου 1917 έχει περιγραφεί από τέσσερις τουλάχιστον αυτόπτες μάρτυρες… Μόλις έφτασε στην Πετρούπολη έγινε δεκτός από μέλη της κεντρικής επιτροπής του κόμματος, από μέλη της τοπικής επιτροπής της Πετρούπολης και από το επιτελείο της Πράβντα.

 

Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Κάμενεφ, τον οποίο ο Λένιν δεν παρέλειψε να επιπλήξει με καλή διάθεση: «Τι είναι αυτά που γράφεις στην Πράβντα; Διαβάσαμε ορισμένα άρθρα σου και, για να είμαι ειλικρινής, δεν είπαμε καλά πράγματα για σένα». Η Αλεξάνδρα Κολοντάι του πρόσφερε ένα μπουκέτο που ο Λένιν κράτησε στα χέρια του αδέξια, και ολόκληρη η ομάδα κατευθύνθηκε στην αίθουσα αναμονής.

 

Στην αίθουσα αυτή ο Λένιν έγινε επίσημα δεκτός από τον Τσείχτζε, τον πρόεδρο του Σοβιέτ της Πετρούπολης, ο οποίος με λίγα μόνο λόγια προσεκτικά επιλεγμένα εξέφρασε την ελπίδα ότι «θα συσφιχθούν οι δεσμοί ανάμεσα στις δημοκρατικές δυνάμεις» χάριν της υπεράσπισης της «επανάστασης μας».

 

Ο Λένιν, αφού ξέφυγε κάπως από τους επίσημους εκπροσώπους του κόμματος, στράφηκε προς τα πλήθη που είχαν συγκεντρωθεί έξω από το σταθμό, τους αποκάλεσε «αγαπητούς συντρόφους στρατιώτες, ναύτες και εργάτες», χαιρέτισε στο πρόσωπο τους «τη νικηφόρα ρωσική επανάσταση», διακήρυξε ότι «ο ληστρικός ιμπεριαλιστικός πόλεμος» αποτελούσε την απαρχή του εμφυλίου πολέμου σε όλη την Ευρώπη και κατέληξε:

 

«Αν όχι σήμερα ή αύριο, από μέρα σε μέρα, μπορεί να έλθει η κατάρρευση ολόκληρου του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Η Ρωσική Επανάσταση, που εσείς πραγματοποιήσατε, αποτελεί την αρχή αυτής της πορείας και την απαρχή μιας νέας εποχής. Ζήτω η παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση».

 

Όπως υπογραμμίζει ο Σουχάνωφ, αυτές οι φράσεις δεν ήταν ούτε απάντηση στον Τσείχτζε, ούτε ταίριαζαν καν «με το γενικό πλαίσιο της Ρωσικής Επανάστασης όπως την αντιλαμβάνονταν όλοι ανεξαιρέτως εκείνοι που την είχαν ζήσει ή είχαν πάρει μέρος σε αυτή».

 

Ο Λένιν είχε μιλήσει, και τα πρώτα του λόγια μιλούσαν όχι για αστική αλλά για σοσιαλιστική επανάσταση.

 

Αργότερα, το ίδιο απόγευμα, μίλησε επί δύο ώρες σε μια κομματική συγκέντρωση στα γραφεία των Μπολσεβίκων.

 

Την επόμενη μέρα έγιναν τρεις ακόμη συζητήσεις στο διαμέρισμα της αδελφής του και στα γραφεία της Πράβντα, ενώ το απόγευμα ο Λένιν μίλησε σε μια συγκέντρωση σοσιαλδημοκρατών-μπολσεβίκων, μενσεβίκων και ανεξάρτητων στο Ανάκτορο της Ταυρίδας, όπου γίνονταν οι συνεδριάσεις του Σοβιέτ.

 

Σε αυτήν την τελευταία συγκέντρωση, ο Βλαδιμίρ Ίλιτς διάβασε για πρώτη φορά τις περίφημες «Θέσεις του Απρίλη», στις οποίες συνοψίζονταν οι απόψεις του.

 

Ο Μπογκντάνωφ τον διέκοψε την ώρα που τις διάβαζε φωνάζοντας: «Παραλήρημα, το παραλήρημα ενός τρελού».

 

Ο Γκόλντεμπεργκ, ένας άλλος πρώην μπολσεβίκος δήλωσε ότι ο Λένιν «είχε θέσει υποψηφιότητα για ένα ευρωπαϊκό θρόνο που επί τριάντα χρόνια είχε μείνει κενός, το θρόνο του Μπακούνιν».

 

Τέλος ο Στεκλώφ, εκδότης της Ισβέστια, που σύντομα επρόκειτο να προσχωρήσει στους μπολσεβίκους, πρόσθεσε ότι ο λόγος του δεν ήταν παρά «αφηρημένες κατασκευές» τις οποίες δεν θα αργούσε να εγκαταλείψει μόλις ενημερωνόταν για την κατάσταση στη Ρωσία.

 

Ο λόγος του Λένιν στο Ανάκτορο της Ταυρίδας δέχτηκε επιθέσεις από όλες τις πλευρές και μόνο η Κολοντάι τον υποστήριξε. Μάλιστα, ο ηγέτης των μπολσεβίκων εγκατέλειψε την αίθουσα χωρίς να ασκήσει το δικαίωμά του της ανταπάντησης.

 

Το ίδιο βράδυ διάβασε και πάλι τις θέσεις του σε μια συγκέντρωση μπολσεβίκων ηγετών, και για μια ακόμα φορά βρέθηκε εντελώς απομονωμένος. Οι θέσεις αυτές με τον τίτλο «Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στη σημερινή επανάσταση» δημοσιεύθηκαν στις 7 Απριλίου 1917 στην Πράβντα.

 

Το κλειδί των απόψεων του Λένιν βρισκόταν στη δεύτερη θέση του:

 

«Η ιδιομορφία της σημερινής κατάστασης στη Ρωσία βρίσκεται στη μετάβαση από την πρώτη φάση της επανάστασης, η οποία έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη λόγω της ανεπαρκούς συνείδησης και οργάνωσης του προλεταριάτου, στη δεύτερή της φάση, η οποία θα δώσει την εξουσία στο προλεταριάτο και στα φτωχότερα στρώματα της αγροτιάς».

 

Η άποψη αυτή οδηγούσε στην αποδοκιμασία της Προσωρινής Κυβέρνησης και της υποστήριξής της προς τον πόλεμο, και στην εγκατάλειψη του παραλογισμού να απαιτείται «να πάψει αυτή η κυβέρνηση, μια κυβέρνηση καπιταλιστών, να είναι ιμπεριαλιστική».

 

Παράλληλα, όμως, η άποψη αυτή οδηγούσε στην ανάγκη να εξηγηθεί στις μάζες ότι τα «Σοβιέτ των Αντιπροσώπων των Εργατών αποτελούσαν τη μόνη δυνατή μορφή επαναστατικής κυβέρνησης».

 

Ο στόχος ήταν ξεκάθαρος: «Όχι μια κοινοβουλευτική δημοκρατία - που μετά τα Σοβιέτ θα αποτελούσε βήμα προς τα πίσω - αλλά μια δημοκρατία των Σοβιέτ των αντιπροσώπων των εργατών, φτωχών χωρικών και αγροτών που να καλύπτουν ολόκληρη τη χώρα από τη βάση μέχρι την κορυφή».

 

Την επόμενη μέρα από τη δημοσίευση των «Θέσεων», η Πράβντα περιείχε κάτι σαν κύριο άρθρο με την υπογραφή του Κάμενεφ, που τόνιζε ότι οι «Θέσεις» δεν αποτελούσαν παρά «προσωπικές απόψεις» του Λένιν και κατέληγε:

 

«Όσον αφορά το γενικό σχήμα του Λένιν, το θεωρούμε απαράδεκτο, γιατί ξεκινάει από την υπόθεση ότι η αστική επανάσταση έχει τελειώσει και υπολογίζει την άμεση μετατροπή της σε σοσιαλιστική επανάσταση».

 

Την ίδια μέρα η κομματική επιτροπή της Πετρούπολης συζήτησε τις θέσεις του Λένιν και τις απέρριψε με 13 ψήφους κατά, 2 υπέρ και 1 αποχή.

 

Έμενε ακόμη να δοθεί η μάχη στην κομματική συνδιάσκεψη της πόλης της Πετρούπολης στις 14 Απριλίου 1917 και στην πανρωσική συνδιάσκεψη του κόμματος που επρόκειτο να ακολουθήσει μετά από δέκα μέρες.

 

Στο μεταξύ ο Λένιν ανέπτυξε τις απόψεις του με ένα νέο άρθρο του στην Πράβντα και με δύο μπροσούρες, από τις οποίες η δεύτερη δεν δημοσιεύτηκε παρά μερικούς μήνες αργότερα.

 

Η κομματική συνδιάσκεψη της Πετρούπολης αποδείχτηκε ένα είδος γενικής δοκιμής της πανρωσικής συνδιάσκεψης του κόμματος, με αποτέλεσμα τα προβλήματα να συζητηθούν δύο φορές από τους ίδιους πρωταγωνιστές και με τα ίδια αποτελέσματα και στις δύο περιπτώσεις.

 

Οι συζητήσεις έδειξαν για άλλη μια φορά την τεράστια δύναμη του Λένιν μέσα στο κόμμα, δύναμη που δεν οφειλόταν στη ρητορική του δεινότητα αλλά στην ξεκάθαρη και ρωμαλέα επιχειρηματολογία του που έδινε την εντύπωση ενός απόλυτου ελέγχου της κατάστασης από μέρους του. «Πριν από την άφιξη του Λένιν», έλεγε ένας αντιπρόσωπος στη συνδιάσκεψη της Πετρούπολης, «όλοι οι σύντροφοι περιπλανιόνταν μέσα στο σκοτάδι».

 

Μόνο ο Κάμενεφ εξακολουθούσε να υποστηρίζει με συνέπεια την πολιτική που αποδέχονταν όλοι οι εξέχοντες μπολσεβίκοι της Πετρούπολης πριν από τη διατύπωση των Θέσεων του Απρίλη.

 

Το κύριο πρόβλημα κατέληξε να είναι αν το κόμμα, όπως πρότεινε ο Λένιν, θα επιδίωκε τη μεταβίβαση όλης της εξουσίας στα Σοβιέτ, ή θα περιοριζόταν, όπως υποστήριζε ο Κάμενεφ, στην άσκηση από τα Σοβιέτ του πιο «άγρυπνου ελέγχου» πάνω στην Προσωρινή Κυβέρνηση.

 

Στην αποφασιστική ψηφοφορία η τροπολογία του Κάμενεφ καταψηφίστηκε με 20 ψήφους κατά, 6 υπέρ και 9 αποχές.

 

Η πανρωσική συνδιάσκεψη του κόμματος (γνωστή στην ιστορία του κόμματος σαν Συνδιάσκεψη του Απρίλη) συνήλθε δέκα μέρες αργότερα κάτω από συνθήκες κυβερνητικής κρίσης. …Στη συνδιάσκεψη αυτή, το ρεύμα υπέρ των απόψεων του Λένιν ήταν ακόμα μεγαλύτερο.

 

Ο Στάλιν με λίγα λόγια και ο Ζηνόβιεφ με πολύ περισσότερα τον υποστήριξαν εναντίον του Κάμενεφ. Σε κάποια στιγμή ο Λένιν έτεινε κλάδο ελαίας προς τον Κάμενεφ λέγοντας πως, παρόλο ότι η Προσωρινή Κυβέρνηση έπρεπε να ανατραπεί, κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να γίνει «ούτε αμέσως ούτε και με τον συνηθισμένο τρόπο».

 

Οι κύριες αποφάσεις εγκρίθηκαν από τη συντριπτική πλειοψηφία των 150 αντιπροσώπων.

 

Η συνδιάσκεψη εξέλεξε επίσης νέα κεντρική επιτροπή από εννέα μέλη: Λένιν (104 ψήφους), Ζηνόβιεφ (101), Στάλιν (97), Κάμενεφ (95), Μιλιούτιν, Νογκίν, Σβερντλώφ, Σμίλγκα, Φεντέρωφ. Κριτική αποτίμηση του αποτελέσματος δεν αναφέρεται σε κλασικά ιστορικά κείμενα.

 

Από τη συνδιάσκεψη του Απρίλη και μετά, κάθε κίνηση στην πολιτική σκακιέρα φαινόταν να ευνοεί τους μπολσεβίκους και να δικαιώνει τις τολμηρές εκτιμήσεις του Λένιν.

 

Η θυελλώδης συζήτηση, που περιγράφτηκε πιο πάνω από τον Ε. Καρ, είναι ένα δείγμα συντροφικής συμπεριφοράς, εργατικής και με κανόνες δημοκρατίας.

 

Η δημοκρατία αυτή δεν έφτασε ποτέ στις ημέρες μας.

Δεν τη γνωρίσαμε.

 

Το οργανωτικό κληροδότημα που έφτασε ως τις μέρες μας ήταν ό,τι συγκροτήθηκε στο εναπομείναν από τις διώξεις κόμμα των μπολσεβίκων μετά τα δραματικά γεγονότα της δεκαετίας του ’30.

 

Το κληροδότημα αυτό προέρχεται από το διαμορφούμενο ιδιότυπο, τελικά εκμεταλλευτικό και χωρίς ιστορική προοπτική καθεστώς της χώρας που γέννησε, ενίσχυσε και εν τέλει απονέκρωσε τα σοβιέτ.

 

 

πηγή: kommon.gr