Και τώρα τι θα κάνουμε χωρίς το «Survivor»!

του Αλέκου Γούλα

Υποδοχή ηρώων επεφύλαξε στους πρωταγωνιστές του «Survivor» πλήθος κόσμου στο αεροδρόμιο. Οι θαυμαστές των «μαχητών» και των «διάσημων» πιστοποίησαν για άλλη μια φορά ότι είμαστε γνήσιοι απόγονοι του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και πολλών άλλων! 

Με κάθε τρόπο οι πρώην παίκτες του ριάλιτι εξαργυρώνουν πλέον τη δημοσιότητα που απέκτησαν κοπιάζοντας τόσο πολύ στην ξενιτιά! Εμφανίσεις επί πληρωμή σε μπαρ και παραλίες, διαφημίσεις και προσκλήσεις σε εκπομπές για τους εφήμερους «ξερόλες» με άποψη και «γνώσεις» επί παντός επιστητού. Μέχρι και συρμό του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου οδήγησε ο επιχειρηματίας-παίκτης της σειράς, που έφυγε μεν σχετικά νωρίς από το παιχνίδι, αλλά οι πόρτες της ζωής –ή μάλλον του συρμού– ήταν ανοικτές γι’ αυτόν! Πότε ακριβώς ασχολείται με τις επιχειρήσεις του δεν έχει γίνει γνωστό! Η διοίκηση του ΗΣΑΠ έθεσε σε διαθεσιμότητα την «παρορμητική» οδηγό που έβαλε τον «μαχητή» στη θέση της και έχουν τεθεί σε εφαρμογή οι διαδικασίες για την πειθαρχική της δίωξη (παράπλευρες απώλειες!). 

Το λυπηρό της υπόθεσης είναι ότι σε αυτό το πανηγύρι της υποκουλτούρας εμπλέκονται και εκπαιδευτικοί φορείς! Ομιλίες των παικτών σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, εμφανίσεις σε κατασκηνώσεις και πολλές σχολικές γιορτές για τη λήξη του έτους είχαν θέμα «Survivor». Παιχνίδια στα προαύλια δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων βασίζονται στον ανταγωνισμό «Μπλε» και «Κόκκινων». Οι καλές πράξεις των παιδιών στο παιχνίδι ανταμείβονται με έπαθλα όπως πίτσες, παγωτά και αναψυκτικά. Σε τελετή λήξης του σχολικού έτους μάλιστα σύλλογος γονέων έβγαλε και αφίσα που διαφήμιζε τη συμμετοχή δύο εκ των παικτών που –«δυστυχώς»!– αποχώρησαν νωρίς από το παιχνίδι. Και το κορυφαίο… μέχρι και θέμα στην έκθεση! Ήταν όμως στόχος να αναδειχτούν από τα παιδιά οι κοινωνικές προεκτάσεις του φαινομένου! 

Αναμενόμενο φυσικά ήταν να σημειωθούν αντιδράσεις από γονείς και άλλους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι εξέφρασαν την αντίθεσή τους σε αυτή την επιλογή. Οι εκδηλώσεις σε σχολεία με θεματική βασισμένη και εμπνευσμένη από το περιεχόμενο του «Survivor» ξεπέρασαν κάθε φαντασία. Είναι κρίμα που μέρες αφιερωμένες στα παιδιά, με σκοπό την ψυχαγωγία τους αλλά και τη δυνατότητα να προσλάβουν μέσα από τις ποικίλες δραστηριότητες γνώσεις, κάνοντας –κυριολεκτικά– πράξη την άποψη ότι «η γνώση είναι παιχνίδι», απαξιώνονται μέσω ενός τηλεοπτικού προϊόντος με αυτό τον τρόπο.

Ως γνωστόν, το εν λόγω τηλεοπτικό προϊόν έχει χαρακτηριστεί ως σύγχρονο «Κολοσσαίο», ως ένα άκρως ανταγωνιστικό «αθλητικό» παιχνίδι, στο οποίο κάποιος διεκδικεί το χρηματικό έπαθλο κάποιων χιλιάδων ευρώ.

Το περιεχόμενο τέτοιων εκπομπών αποδίδει εύστοχα ο όρος του Ζ. Μπάουμαν «αντικατοπτρισμός της παγκοσμιοποίησης». Η προβολή του ατομικισμού, η αλληλοεξόντωση, οι «συμμαχίες», οι «κλίκες», ο αποκλεισμός των αδύναμων, η κατάρρευση των ηττημένων, η αναπαραγωγή στερεοτύπων είναι οι βασικές αρχές του συγκεκριμένου ριάλιτι. Για να μην αναφερθούμε στα καλοχτισμένα σώματα που προβάλλονται ως ιδανικοί σωματότυποι ή στην απόδοση βαρύγδουπων χαρακτηρισμών στους συμμετέχοντες. (Για ποιο επίτευγμά τους έγιναν διάσημοι οι «διάσημοι»; Και για ποιες ακριβώς αξίες και ενάντια σε ποιον εχθρό μάχονται οι «μαχητές»;)

Άνθρωποι που με μεγάλη ευκολία εκθέτουν προσωπικά τους δεδομένα στα μάτια των τηλεθεατών, που δε διστάζουν να «ξεγυμνωθούν» συναισθηματικά, να αυτογελοιοποιηθούν φιλώντας videowalls ή χαϊδεύοντας φωτογραφίες οικείων προσώπων τους, που «διαπομπεύονται» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης… για ένα πιάτο ρύζι, για μια ταμπλέτα διατροφικού συμπληρώματος (της εταιρείας-σπόνσορα, φυσικά) ή για ένα… παστέλι (καλά τα τροπικά φρούτα, αλλά πάνω απ’ όλα η… παράδοση).

Τα αίτια που ώθησαν το τηλεοπτικό κανάλι στην προβολή του ριάλιτι είναι σαφή και ξεκάθαρα: ο τεράστιος τζίρος που προκύπτει από τη συμμετοχή των τηλεθεατών στις ψηφοφορίες, αλλά και από τις διαφημίσεις λόγω υψηλής τηλεθέασης.

Αναρωτιέμαι, ωστόσο, τι λόγο είχαν εκπαιδευτικοί οργανισμοί να χρησιμοποιήσουν τη λέξη «Survivor» ή κάποιον ανάλογο «πιασιάρικο» τίτλο για μια εκδήλωσή τους. Θα άλλαζε κάτι αν δεν υπήρχε αυτός ο προσδιορισμός; Θα απολάμβαναν οι μαθητές ή οι θεατές λιγότερο το παιχνίδι ή την εκδήλωση; Πιστεύω πως όχι.

Το τι παρακολουθεί ένα παιδί στην τηλεόραση του σπιτιού του αφορά τους γονείς. Το σχολείο, όμως, καλείται να τροφοδοτήσει τα παιδιά με αξίες όπως η συνεργασία, η αλληλεγγύη, ο σεβασμός του Άλλου, το ευ αγωνίζεσθαι. Το σχολείο καλείται να δείξει στα παιδιά ότι η πείνα είναι κοινωνική μάστιγα… δεν είναι επιλογή και –πολύ περισσότερο– δεν είναι παιχνίδι. Το σχολείο καλείται να δείξει στα παιδιά ότι η εξασφάλιση της τροφής είναι άρρηκτα συνυφασμένη με το δικαίωμα στην αμειβόμενη εργασία. Το σχολείο καλείται να δείξει στα παιδιά ότι δικαίωμα στην τροφή έχει και ο «ηττημένος», γιατί δε ζούμε σε ζούγκλες –έστω και εξωτικές– αλλά σε οργανωμένα κράτη που προστατεύουν αυτά τα ανθρώπινα δικαιώματα! Και οι αξίες που το «Survivor» προβάλλει είναι σε πλήρη ρήξη με όλα αυτά. 

Δυστυχώς, η λογική της εμπορευματοποίησης των πάντων είναι η κυρίαρχη λογική της αγοράς που καταφέρνει να μετατρέψει την οδυνηρή καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων, αυτή της πείνας και της εξαθλίωσης, σε κερδοφόρα επιχείρηση.

Το ερώτημα είναι αν και ένας εκπαιδευτικός οργανισμός πρέπει να χρησιμοποιεί την αντίστοιχη λογική για να «διαφημίσει» μια εκδήλωσή του, ξεπουλώντας τις αρχές και τις αξίες που καθημερινά οι εκπαιδευτικοί μάχονται να καλλιεργήσουν στους μαθητές τους.

Ας μην απορούμε λοιπόν που τηλεσκουπίδια σαν το «Survivor» σπάνε κάθε ρεκόρ τηλεθέασης. Έχουν συμβάλει σ’ αυτό και επίσημοι φορείς της εκπαίδευσης με δράσεις όπως οι παραπάνω! 

Και τώρα που έπεσε η αυλαία πώς θα «επιβιώσουμε»; Πώς θα καλυφτούν τα «δυσαναπλήρωτα κενά» που αφήνει πίσω του το «Survivor»; 

Ίσως είναι καιρός να επαναπροσδιοριστεί η σημασία του ελεύθερου χρόνου και της προσωπικής μας καλλιέργειας για να μη χαθεί η ουσία της πραγματικής ζωής και της κοινωνικοποίησης. 

Α. Γούλας