«Αυτό που εμποδίζει την αλλαγή είναι το παρόν πολιτικό σύστημα»

Ο Πορτογάλος Μανουέλ Αριάγκα είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης σε Κέμπριτζ και Στερν

Τάσος Τσακίρογλου

Ο Μανουέλ Αριάγκα, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης σε Κέμπριτζ και Στερν, θεωρεί την αποστασιοποίηση από τη σημερινή πολιτική διαδικασία μια εν μέρει υγιή αντίδραση και τονίζει ότι ο μόνος τρόπος για να υπάρξει αλλαγή είναι «να βάλουμε τους απλούς ανθρώπους στο τιμόνι του οδηγού» και να μην εμπιστευόμαστε την ελίτ των επαγγελματιών πολιτικών.


• Τι χρήσιμο μπορεί να μας διδάξει σήμερα η αρχαία ελληνική δημοκρατία;
Το πιο σημαντικό μάθημα που μπορούμε να βγάλουμε είναι η ανάγκη να αποεπαγγελματικοποιήσουμε την πολιτική και ότι έχει έρθει η ώρα να ξαναπροσελκύσουμε τους πολίτες στην καρδιά των πολιτικών μας συστημάτων. Τα τελευταία χρόνια έχουμε εξαρτηθεί πάρα πολύ από μια επαγγελματική πολιτική τάξη.

Προσπαθούμε να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι, ψηφίζοντας κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια, διασφαλίζουμε πως οι επαγγελματίες πολιτικοί θα εκπροσωπήσουν τα συμφέροντά μας, παρά τις πολλές αποδείξεις περί του αντιθέτου. Πρόκειται για ψέμα.

Οπως έχουν δείξει τα γεγονότα, ξανά και ξανά (περιλαμβανομένων και των πρόσφατων γεγονότων στην Ελλάδα), οι εκλογές δεν προσφέρουν τέτοιες εγγυήσεις. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο από αυτό και μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: Οσο εκείνοι που αποφασίζουν για εμάς συνεχίζουν να είναι επαγγελματίες, θα συνιστούν μια ξεχωριστή ελίτ – και αυτή η ελίτ θα συνεχίσει να προστατεύει πολύ περισσότερο τα δικά της συμφέροντα και τις ανάγκες άλλων ελίτ στην κοινωνία μας, παρά θα προσπαθεί να προστατεύσει τα συμφέροντα των πολιτών που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί.

Οι αρχαίοι Ελληνες το κατάλαβαν αυτό: οι εκλογές δεν είναι και ιδιαίτερα δημοκρατικές. Πρέπει να βάλουμε τους απλούς πολίτες στο τιμόνι του οδηγού.

• Πώς μπορούμε να επανεκκινήσουμε τη δημοκρατία σ’ ένα κοινωνικό περιβάλλον πολιτικής αλλοτρίωσης και αποχής από τα κοινά;
Δεν είμαι βέβαιος ότι η εποχή μας χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενδιαφέροντος για την πολιτική. Αντιθέτως, η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων που συναντώ έχει πάθος για την πολιτική. Εχουν μια οξεία ηθική αίσθηση και τους απασχολεί η αδικία που μαστίζει την κοινωνία μας.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η πολιτική μας διαδικασία είναι μια φάρσα. Λένε στους πολίτες ότι έχουν επιλογές, αλλά αυτό αποτελεί απλώς μια αυταπάτη. Είναι όπως όταν περπατάς στο διάδρομο ενός σούπερ μάρκετ και αρχικά εντυπωσιάζεσαι από τα σαράντα είδη των δημητριακών που μπορείς να αγοράσεις, όμως λίγα λεπτά αργότερα αντιλαμβάνεσαι ότι, κάτω από τις διαφορετικές μάρκες και ετικέτες, βρίσκονται προϊόντα που τα κατασκευάζει όλα η kellogg’s και βασίζονται σε μικρές παραλλαγές της ίδιας συνταγής.

Ο Μανουέλ Αριάγκα |

Αισθάνομαι όλο και περισσότερο ότι οι άνθρωποι
που πιστεύουν στην πολιτική αλλαγή πρέπει να αρχίσουν
να χρησιμοποιούν έναν τρόπο σκέψης μετα-Ε.Ε. 

Εύλογα, οι άνθρωποι αποδεσμεύονται από την πολιτική διαδικασία όταν το καταλαβαίνουν αυτό. Επιπλέον, πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι άνθρωποι βομβαρδίζονται ξανά και ξανά με το ίδιο μήνυμα: ότι δεν υπάρχουν πραγματικές εναλλακτικές στη σημερινή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση, ότι ο κόσμος έτσι όπως τον ξέρουμε είναι αναπόφευκτος. Μπροστά σ’ αυτό η αποσύνδεση από ένα τέτοιο καταθλιπτικό πολιτικό τοπίο μού φαίνεται μια υγιής αντίδραση. Τι πρέπει να αλλάξει;
Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι ότι πρέπει να πάμε στους ανθρώπους και να τους πούμε πως το μόνο πράγμα που εμποδίζει την πραγματική αλλαγή είναι το ίδιο το παρόν πολιτικό σύστημα: ο τρόπος που αποφασίζουμε συλλογικά.

• Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η «διαβούλευση των πολιτών», δεδομένου ότι οι πιο σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται συνήθως από εξωθεσμικά κέντρα ή μη εκλεγμένα σώματα (ΕΚΤ, ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Eurogroup κ.λπ.);
Η Ε.Ε. είναι ένας άρρωστος θεσμός. Κάποιος κυνικός θα έλεγε ότι η πιο σημαντική λειτουργία σήμερα της Ε.Ε. είναι να αποτελεί έναν απλό και εύχρηστο μετρητή για το πόσο αυθεντική είναι πράγματι η δημοκρατική πίστη κάποιου. Εάν ρωτήσεις κάποιον ποια είναι η γνώμη του για την Ε.Ε., θα σου πει πόσο πολύ πιστεύει στο να έχει μια κυβέρνηση από τους πολίτες για τους πολίτες, με μια κουβέντα, να έχει δημοκρατία.

Κάθε δημοκράτης απεχθάνεται την Ε.Ε. έτσι όπως είναι σήμερα. Ναι, είναι αλήθεια ότι η Ε.Ε. διαδραματίζει έναν ακαθόριστο ρόλο ως εγγυητής των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, για παράδειγμα των μειονοτήτων. Ομως αυτό παρακάμπτει το πραγματικό ζήτημα, εκμεταλλευόμενο την πολυσημία της λέξης «δημοκρατία». Δηλαδή ένα σύστημα που αναφέρεται τόσο στη λαϊκή εξουσία όσο και στους θεσμούς που εγγυώνται την ατομική ελευθερία.

Προσωπικά, αισθάνομαι όλο και περισσότερο ότι οι άνθρωποι που πιστεύουν στην πολιτική αλλαγή πρέπει να αρχίσουν να χρησιμοποιούν έναν τρόπο σκέψης μετα-Ε.Ε. Το ερώτημα είναι πόσο άσχημα πρέπει να γίνουν τα πράγματα πριν φτάσουμε σ’ αυτό.

• Η κύρια τάση σήμερα είναι οι κυβερνήσεις να υπερασπίζονται περισσότερο το ιδιωτικό, παρά το δημόσιο συμφέρον. Υπάρχουν τρόποι να υπερασπίσουμε και να διατηρήσουμε τα κοινά αγαθά;
Ναι. Ο δρόμος για να πάμε μπροστά είναι να φέρουμε τους απλούς πολίτες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Δεν υπάρχει τρόπος να το παρακάμψουμε αυτό. Στο βιβλίο μου εξηγώ αναλυτικά με ποιον τρόπο η διαβούλευση των πολιτών μάς παρέχει έναν ισχυρό και δοκιμασμένο στον χρόνο τρόπο για να το πετύχουμε. Η διαβούλευση συνίσταται στη συγκρότηση με κλήρωση επιτροπών από απλούς πολίτες, οι οποίοι στη συνέχεια συσκέπτονται και αποφασίζουν για τα πολιτικά θέματα.
Διαβουλεύονται με ειδικούς, με εκπροσώπους διαφόρων ομάδων συμφερόντων, με εκλεγμένους πολιτικούς κ.λπ. – και αποφασίζουν από κοινού για τη βέλτιστη επιλογή. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν ακούνε γι’ αυτή την ιδέα, είναι επιφυλακτικοί και ρωτούν: «Πώς μπορείς να πιστέψεις ότι απλοί άνθρωποι είναι αρκετά έξυπνοι και έχουν την κατάλληλη γνώση για να αντιμετωπίσουν σύνθετα πολιτικά προβλήματα;»

Λοιπόν, η απάντηση είναι απλή και δεν υπάρχει λόγος να κάνουμε υποθέσεις: σε αμέτρητα πειράματα σε όλο τον κόσμο, τέτοιες τυχαίες επιτροπές απλών πολιτών έχουν αποδειχτεί ξανά και ξανά ικανές να κάνουν θαυμάσια δουλειά, αναλύοντας και αποφασίζοντας για τα πλέον σύνθετα ζητήματα πολιτικής. Και, το πιο σπουδαίο, το κάνουν αυτό χωρίς τις προκαταλήψεις και τα ιδιαίτερα συμφέροντα που εξυπηρετούν οι αποφάσεις των επαγγελματιών πολιτικών.

• Πώς μπορούμε να υπερβούμε το έλλειμμα ανεξάρτητης και έντιμης ενημέρωσης από τα ιδιωτικά ΜΜΕ, τα οποία παραπληροφορούν τους πολίτες και κρύβουν την αλήθεια;
Τα ΜΜΕ στις μέρες μας πάσχουν από τις ίδιες παθολογίες που ταλανίζουν την ευρύτερη πολιτική ζωή. Η κύρια από αυτές είναι αφενός οι αποδεδειγμένες σχέσεις μεταξύ των κυρίαρχων επιχειρήσεων ενημέρωσης και των ιδιωτικών συμφερόντων και αφετέρου οι μεταξύ τους ανταποδοτικές σχέσεις.
Με το τελευταίο εννοώ ότι τα ΜΜΕ αυτά προσεγγίζουν, προπαγανδίζουν και συμβάλλουν σ’ ένα πολιτικό περιβάλλον στο οποίο η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών λειτουργεί με ελάχιστη ή καθόλου ενημέρωση και χρησιμοποιεί ελάχιστα τη σκέψη του. Να ξεκαθαρίσουμε ότι αυτό δεν συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι είναι ηλίθιοι ή αδιάφοροι.

Αντίθετα, είναι απλώς το αποτέλεσμα της γνώσης από τους πολίτες ότι η ψήφος τους μετρά ελάχιστα στις γενικές εκλογές. Τα κυρίαρχα ΜΜΕ στη συνέχεια παίρνουν αυτή την «έλλειψη ενδιαφέροντος» εκ μέρους των πολιτών ως δεδομένη και τη μεγαλοποιούν περαιτέρω.

Αυτό είναι ατυχές, για τον λόγο και μόνο ότι η προφανής δημοτικότητα των συναισθηματικών και εντυπωσιακών θεμάτων, θεωρείται –λανθασμένα– ότι επιβεβαιώνει το γεγονός πως οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για όσα πραγματικά έχουν σημασία.

Θα ήταν λάθος να φτάσουμε σε αυτό το συμπέρασμα: πρέπει να θυμόμαστε ότι η έλλειψη ενδιαφέροντος αποτελεί συνέπεια της συλλογικής μας πολιτικής αδυναμίας. Ολοι ενδιαφέρονται και θέλουν καλύτερη ενημέρωση για ένα πολιτικό ζήτημα όταν ξέρουν ότι η φωνή τους θα ακουστεί και ότι έχουν πράγματι λόγο γι’ αυτό.

Ποιος είναι

Ο Πορτογάλος Μανουέλ Αριάγκα αποφοίτησε από το τμήμα Οικονομικών του Universidade Nova της Λισαβόνας και έκανε διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης με θέμα τα Διαχειριστικά και Πληροφοριακά Συστήματα.

Για πολλά χρόνια πήρε μέρος σε έρευνες για τους τρόπους με τους οποίους τα άτομα και οι οργανισμοί μπορούν να γίνουν αποτελεσματικότεροι στη λήψη αποφάσεων. Στα ελληνικά μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Για την επανεκκίνηση της δημοκρατίας» από τις εκδόσεις «Αιώρα».


πηγή: efsyn.gr