Για το απλό και αληθινό

"Αναδημοσιεύσεις από τον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας" http://www.kosmosnf.gr

Ο Στρατής Δούκας δια χειρός Φώτη Κόντογλου, 1928

Όσα ακολουθούν διατύπωσε ο Στρατής Δούκας σε μια συνομιλία του με τη Θεοδώρα Ζερβού, που είδε το φως της δημοσιότητας σε ένα τεύχος-αφιέρωμα του περιοδικού «Διαβάζω» στον Μικρασιατικό Ελληνισμό (βλ. τεύχος 74, 27 Ιουλίου 1983) – 88χρονος τότε ο εκ Μοσχονησίων της Μικρασίας Στρατής Δούκας αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στο απλό και αληθινό, αρχίζοντας από το πώς δούλεψε στην «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» και συγκρίνοντας με τα ανάλογα έργα του Μυριβήλη και του Βενέζη:

«Ήτανε … ένα πρωτοπόρο βιβλίο. Πώς δούλεψα σ’ αυτό; Εγώ ενόμιζα επαρχιωτισμό το διακοσμητικό ύφος του Μυριβήλη και του Βενέζη. Γιατί είχα υπ’ όψιν το απλό, το οποίο το είχα μέσα μου.

Ο Σεφέρης μιλάει για το απλό ύφος. Η γυναίκα του Ζεράρ Φιλίπ (η Ανν Φιλίπ), στους Δελφούς που βρέθηκαν μαζί, του λέγει: «Ήσουνα πάντοτε απλός;». «Όχι,έγινα απλός»^*. Λέγει και ένα άλλο επίσης: Δεν πρέπει να παραβιάζουμε τη γλώσσα. Δυστυχώς, τα εννέα δέκατα της λογοτεχνίας μας είναι από λογοτέχνες που παραβιάζουν τη γλώσσα· παραβιάζουν το απλό ύφος, που είναι «στοιχείο» από τους αρχαίους. Οι αρχαίοι πίστευαν στο απλό και στο αληθινό.


Αλλά και έναν άλλο λόγο έχει πει ο Σεφέρης. Κάτι σαν προσευχή. «Θε μου», με δικά μου λόγια το λέγω, «αξίωσέ με να μιλήσω απλά». Το ενθυμήσθε εκείνο το ποίημα του Σεφέρη;

• Το θυμάμαι: «Δεν θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη».

Σε μένα η απλότης είναι συνδεδεμένη με την ειλικρίνεια. Δεν μπορούσα να πω ψέματα. Όταν έγινε η δίκη του Γλέζου (για κατασκοπία) με παρενόησε ο πρόεδρος του δικαστηρίου και είπε: «Γιατί δεν αναφέρεις και τον Σάντα παρά μόνο τον Γλέζο;» Λέγω: «Δεν ανέφερα ούτε τον Σάντα, ούτε τον Γλέζο. Είπα: δυο παιδιά». … Ο πρόεδρος νόμιζε ότι μπορούσε να με διαψεύσει, γιατί είναι λιγάκι πεισματάρηδες οι στρατοδίκαι. Λέγω: «Δεν ανέφερα ούτε τον έναν ούτε τον άλλον. Ανέφερα δυο παιδιά». Κι επειδή επέμενε, επενέβη άλλωστε και ο βασιλικός επίτροπος και είπε: «Έτσι είναι, όπως τα λέει. Δεν ανέφερε ονόματα», είπα στον πρόεδρο: «Κύριε πρόεδρε, δεν είπα ποτές ψέματα στη ζωή μου. Και το έχω πληρώσει αυτό· σ’ έναν τόπο που δεν αγαπάει την αλήθεια, αλλά τη συμφεροντολογία, το αλισβερίσι».

Κώστας Π. Παντελόγλου

---

^{* Αναφέρεται στη συνέντευξη του Σεφέρη με την Ανν Φιλίπ (εφημ. «Le Monde», 27 Αυγούστου 1971). Πρώτη ελληνική δημοσίευση στο «Βήμα», 29 Αυγούστου 1971. Επίσης, «Αιολικά Γράμματα» ΙΑ’ (σελ. 285-289), όπου υπάρχει και ο εξής διάλογος: «Τα ποιήματά σας από την αρχή είχανε αυτή την απλότητα όπου έχετε φτάσει σήμερα;». «Όχι, ήρθε σιγά σιγά, η απλότητα αργεί πολύ ναρθεί».}