Μια αναφορά στην «επανάσταση των μπολσεβίκων» του Ζακ Σαντούλ

"Αναδημοσιεύσεις από τον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας" http://www.kosmosnf.gr

Στην εργασία του Δήμου Μέξη με θέμα «Η ΕΣΣΔ μέσα από τα κείμενα των ιστορικών της» (Βλ. Διαβάζω, τεύχος 17 Φεβρουάριος 1979, σελ. 30-45) υπάρχει και η αναφορά στην Επανάσταση των μπολσεβίκων του Ζακ Σαντούλ.

Ο Δήμος Μέξης χαρακτηρίζει το βιβλίο αυτό – που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Maspero το 1971 και στην Ελλάδα το 1975 από τις Εκδόσεις Μπουκουμάνη (μετάφραση Βάσος και Λιλίκα Γεωργίου) – ως «μεγάλου αρχειακού ενδιαφέροντος».

«Πρόκειται – γράφει – για τα περίφημα γράμματα που έστειλε από την Πετρούπολη και τη Μόασχα προς τους Ρομαίν Ρολλάν και Αλβέρτο Τομά ο γάλλος λοχαγός της Γαλλικής Στρατιωτικής Αποστολής στη Ρωσία Ζακ Σαντούλ».


Και συνεχίζει: «Ο Ζακ Σαντούλ ήταν σοσιαλιστής. Τα γράμματά του έχουν μεγάλη αναλογία με το ρεπορτάζ του Τζων Ρηντ [Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο]. Έφτασε στην Πετρούπολη την 1.10.1917. Κι έζησε την κατάρρευση της προσωρινής κυβέρνησης του Κερένσκυ και το ξέσπασμα της Μεγάλης Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Στα γράμματα-σημειώσεις του καταγράφει τις εντυπώσεις του και τις στέλνει στη Γαλλία. Γράφοντας στον Ρομαίν Ρολλάν στις 14.7.1918, πολλούς μήνες αργότερα, θα δηλώσει: «δεν είμαι μπολσεβίκος!» … Αλλά με καλή πίστη παρατηρεί, μελετάει, σπουδάζει, αναλύει με κάθε ελευθερία πνεύματος τα γεγονότα, όπως διαπιστώνει από τον Ιούλιο του 1919 ο Ανρύ Μπαρμπύς. Κάνει αφαίρεση των προσωπικών του τάσεων και «βάζει τον σοσιαλισμό του κατά μέρος». Περιγράφει την εξέγερση και το Συνέδριο των Σοβιέτ στο Ινστιτούτο Σμόλνυ και τελειώνει το γράμμα του προς τον Αλβέρτο Τομά (26.10-7.11.1917) με τα λόγια: «Σήμερα ο μπολσεβικισμός είναι ένα γεγονός». Έχει κάθε λογής επαφές. Με τους ηγέτες των μπολσεβίκων Λένιν, Τρότσκυ, Κάμενεφ, κά. Με προσωπικότητες των κομμάτων της αντιπολίτευσης: μενσεβίκους, σοσιαλδημοκράτες, σοσιαλεπαναστάτες, αναρχικούς, σοσιαλιστές της δεξιάς, συνταγματικούς. Ακόμα και με μοναρχικούς. …. Οι πληροφορίες του Ζακ Σαντούλ αποκαλύπτουν μια άλλη πλευρά της Οκτωβριανής Επανάστασης … που έχει σχέση με τα προβλήματα των διεθνών σχέσεων και της εξωτερικής πολιτικής. Ο ίδιος πείθεται πως όλοι θέλουν να καταστρέψουν τη Ρωσία μόνο και μόνο γιατί έγινε χώρα σοσιαλιστική. Η εισβολή των «συμμάχων» στη Σοβιετική Ένωση δεν του αφήνει πια καμιά αμφιβολία για τον ιμπεριαλισμό της Δύσης. Η θέση του είναι με τους μπολσεβίκους του Β.Ι. Λένιν. Προσχωρεί και γίνεται ανεπιφύλακτα σύντροφός τους στο δραματικό αγώνα για την αποτροπή του θανάσιμου κινδύνου που διατρέχει η εργατική-αγροτική σοβιετική εξουσία. Οι Γάλλοι ιμπεριαλιστές τον δικάζουν στις 2.11.1919 σε θάνατο. Αυτός υπηρετεί στον εμφύλιο πόλεμο ως επιθεωρητής του Κόκκινου Στρατού. Το τελευταίο γράμμα του Ζακ Σαντούλ έχει ημερομηνία 17.1.1919. Απευθύνεται στον Ζαν Λογκέ, εγγονό του Καρλ Μαρξ και διευθυντή τότε της Ποπυλαίρ. Μιλάει για τον «απίστευτο κυνισμό της πολιτικής που ακολουθεί η Αντάντ στην κοινωνική επανάσταση της Ρωσίας»και αναφέρεται στην «πρόστυχη δουλειά του χωροφύλακα, σαμποτάζ, προβοκάτσιες και τις αντεπαναστατικές πράξεις» των αξιωματικών της Στρατιωτικής Αποστολής, που είναι «όλοι τους μαχόμενοι αντιδραστικοί, που έχουν βαθύ μίσος όχι μόνο για την επανάσταση αλλά και για τη δημοκρατία». Οι αποκαλύψεις του Ζακ Σαντούλ είναι συγκλονιστικές. Τα γράμματα-σημειώσεις του Ζακ Σαντούλ ήταν υποδείγματα ειλικρίνειας και καλής πίστης. Αποτελούν συγχρόνως προσωπικό ημερολόγιο, χρονικό και υπεύθυνη … [κατά την επίσημη ιδιότητά του] ως μέλους ξένης αποστολής έκθεση για πρόσωπα, πράγματα, θεσμούς και ιδέες μέσα στα δύο πρώτα χρόνια της Μεγάλης Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Είναι αυθεντικά κείμενα αρχειακής αξίας (βλ. αξιολόγησή τους από Ανρύ Μπαρμπύς στην ελληνική έκδοση [1975] σελ. 13-27).

Κώστας Π. Παντελόγλου