Συμβούλιο της Ευρώπης
-Συμβούλιο των Υπουργών
-Κοινοβουλευτική Συνέλευση
Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη εκφράζει το βαθύ προβληματισμό της για την υποψηφιότητα του Υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, κ. Ι. Μουζάλα, για τη θέση του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Διατηρούμε σοβαρές επιφυλάξεις ως προς τα αποτελέσματα της θητείας του στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολλώ δε μάλλον καθώς η υποψηφιότητα δε συνοδεύεται από καμιά τεκμηριωμένη αξιολόγηση του έργου του, ειδικά ως προς την προστασία τους.
Η θητεία του κ. Μουζάλα χαρακτηρίζεται από την απαρέγκλιτη εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ- Τουρκίας. Τίθεται λοιπόν αναπόδραστα ένα ζήτημα που αφορά τα μέσα και τους τρόπους υλοποίησής της. Το γεγονός ότι η Συμφωνία αντανακλά πολιτική απόφαση της ΕΕ δεν αναιρεί, ούτε μειώνει, ούτε βεβαίως αποτελεί άλλοθι για το μείζον από άποψης προστασίας των δικαιωμάτων: ο κ. Μουζάλας, στο όνομα της υλοποίησης της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, προχώρησε σε αυθαίρετους περιορισμούς των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο, υπονόμευσε τις διαδικασίες ασύλου και άσκησε ανεπίτρεπτες παρεμβάσεις στο έργο των διοικητικών οργάνων.
Έχουν παρουσιαστεί ισχυρά τεκμήρια των σοβαρών επιπτώσεων που προκάλεσε και προκαλεί ο επί μακρόν εγκλωβισμός χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών στα νησιά μέσω της επιβολής του γεωγραφικού περιορισμού. Πρόκειται για ένα διοικητικό μέτρο που δεν προβλέπεται ούτε καν από τη σχετική Κοινή Δήλωση. Πληθώρα εθνικών και διεθνών φορέων προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου με σειρά εκθέσεων τόνισαν τις βαριές συνέπειες σε θεμελιώδη δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών και την έκπτωση στο θεσμό του ασύλου.[1] Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επεσήμανε στην τελευταία της έκθεση σειρά παραβάσεων των δικαιωμάτων σε όλα τα στάδια της διαχείρισης του προσφυγικού.[2] Κενά στη διαχείριση και μη απόλαυση των δικαιωμάτων των προσφύγων διαπιστώνονται και στην ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη.[3]
Πιο συγκεκριμένα, οι ταχύρρυθμες διαδικασίες ασύλου στα σύνορα διενεργούνται πολλές φορές χωρίς τις ελάχιστες διαδικαστικές εγγυήσεις, τη στιγμή που η συστηματική και αδιάκριτη επιβολή του γεωγραφικού περιορισμού έχει καταστήσει τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ζώνες απομόνωσης (buffer zones) και επ’ αόριστον εγκλεισμού.[4]
Ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν υπογραμμίσει τη σημαντική επιδείνωση της σωματικής και ψυχικής υγείας[5] των ανθρώπων που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα νησιά του Αιγαίου για περισσότερο από ένα χρόνο, διαμένοντας σε χώρους ακατάλληλους για μακρά διαμονή, υπερπλήρεις και με ανεπαρκή πρόσβαση σε βασικές παροχές όπως η θέρμανση και το ζεστό νερό.[6] Σημειώνουμε ότι οι απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούν στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης υπογραμμίζονται και στην πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης.[7] Δυστυχώς οι εκθέσεις αυτές δε λήφθηκαν υπόψη στην εφαρμογή της πολιτικής του Υπουργείου, ενώ συχνά αμφισβητήθηκαν ευθέως ακόμα και οι προθέσεις των φορέων τους. Δυστυχώς, οι εκθέσεις αυτές δεν ελήφθησαν υπόψη ούτε κατά την κατάθεση της υποψηφιότητας του κ. Μουζάλα για τη θέση του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Οι μη ασφαλείς και επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης σε χώρους μη εξοπλισμένους για το χειμώνα οδήγησαν τον περσινό χειμώνα στο θάνατο 5 ανθρώπων από το κρύο, ενώ η δέσμευση για βελτίωση της κατάστασης και προετοιμασία για τον επικείμενο χειμώνα διαρκώς διαψεύδεται από την ίδια την πραγματικότητα. Μάλιστα, ο κίνδυνος επανάληψης τέτοιων περιστατικών έχει ήδη υπογραμμισθεί από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.[8]
Τα ανωτέρω δεν μπορούν να δικαιολογηθούν ως διαχειριστική ανεπάρκεια· αντιθέτως, πρόκειται για τη συνειδητή εφαρμογή μιας πολιτικής αποτροπής με σαφές κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Στην ίδια κατεύθυνση πρέπει να σημειωθεί και η αμεριμνησία για τις συνέπειες του υπερπληθυσμού στις νησιωτικές κοινότητες, την εύθραυστη κοινωνική και πολιτική συνοχή αλλά και την εκδήλωση ρατσιστικών συμπεριφορών.[9]
Ο θεσμικός ρόλος του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι επίσης ασυμβίβαστος με απαξιωτικές αναφορές στα διεθνή κείμενα και με δηλώσεις που παροξύνουν αισθήματα ξενοφοβίας. Ως προς τούτο, σημειώνουμε μόνο δυο τέτοιες χαρακτηριστικές δηλώσεις του κ. Μουζάλα. Στη Λέσβο στις 16 Μαρτίου δήλωνε «Το δίκαιο της Γενεύης και η Συμφωνία της Γενεύης ήταν τα σωσίβια των σμάγκλερς και οι βάρκες που ερχόντουσαν κάθε μέρα εδώ πέρα», ενώ στο Ελληνικό στις 6 Φεβρουαρίου έκανε την δήλωση «Την ώρα που φώναζαν θέλουμε σχολείο για τα παιδιά, τα σχολικά ήταν έξω για να τα παραλάβουν. Τα δικά σας παιδιά (ενν. τα ελληνόπουλα) δεν έρχονται σχολικά να τα πάρουν». Ο δημόσιος λόγος του κ. Μουζάλα, όμως, περιλαμβάνει και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς και για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις και τις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προσέτρεξαν σε βοήθεια, σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο για τη διαχείριση του προσφυγικού, όπως συνέβη με τη Διεθνή Αμνηστία και προσφάτως με τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα, όπου ευθέως αμφισβητήθηκαν τα πορίσματα των εκθέσεών τους.
Η εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας λειτουργεί ως σκέπη για την άσκηση μιας πολιτικής αποστέρησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ασφάλειας από ανθρώπους που χρήζουν προστασίας. Η ασκούμενη πολιτική είναι μάλιστα συχνά πολύ δυσμενέστερη από όσα οι όροι της Δήλωσης επιβάλλουν. Υπενθυμίζουμε τo κριτικό ψήφισμα της Επιτροπής για τη Μετανάστευση, τους Πρόσφυγες και τα Εκτοπισμένα άτομα της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, ένα μήνα μετά την εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης.[10]
Περαιτέρω, πρέπει να επισημανθεί η πίεση που ασκήθηκε εκ μέρους του κ. Υπουργού στα όργανα της διοίκησης. Συγκεκριμένα, δύο μόλις μήνες από την ψήφιση του νόμου 4375/2016, όπου οι Επιτροπές του π.δ 114/2010 ορίστηκαν ως αρμόδιες για την εξέταση σε δεύτερο βαθμό των αιτημάτων ασύλου επί του παραδεκτού, και κατόπιν της έκδοσης των πρώτων αποφάσεων που έκριναν ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα για την επιστροφή Σύρων προσφύγων, ο κ. Μουζάλας με εσπευσμένη τροπολογία πρότεινε τη μεταβολή της σύνθεσης τους. Προηγουμένως είχε προβεί σε ανεπίτρεπτη παρέμβαση στο έργο τους, όπως κατήγγειλαν σε ανοιχτή επιστολή τα μέλη των Επιτροπών.[11] Ο αιφνιδιαστικός τρόπος με τον οποίο προτάθηκε και εκτελέστηκε η μεταβολή της σύνθεσης των εν λόγω Επιτροπών προκάλεσε την αντίδραση των νομικών οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών. Σε θεσμικό επίπεδο, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ανεξάρτητο γνωμοδοτικό όργανο της Ελληνικής Πολιτείας για ζητήματα προστασίας δικαιωμάτων, εξέφρασε την ιδιαίτερη ανησυχία της για το γεγονός ότι οι αλλαγές στο Ν. 4375/2016, για τις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών, συνέπιπταν χρονικά με την έκδοση θετικών αποφάσεων των εν λειτουργία τότε Επιτροπών Προσφυγών του π.δ 114/2010.[12]
Περιορισμοί των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και ευθεία παραβίαση του διεθνούς προσφυγικού δικαίου, προκειμένω να περιοριστεί ο αριθμός των ατόμων που προσφεύγουν νόμιμα, επεβλήθησαν και με την απόφαση του Υπουργείου να απαγορεύσει τη δυνατότητα συμμετοχής στα προγράμματα εθελούσιας επιστροφής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, σε περίπτωση που οι απορριφθέντες σε πρώτο βαθμό αιτούντες άσυλο που βρίσκονται στα νησιά του Αιγαίου, έκαναν χρήση του δικαιώματος προσφυγής τους. Η πολιτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί ακόμα πιο δύσκολη η πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου και να αλλοιώσει τον οικειοθελή χαρακτήρα της συμμετοχής στα προγράμματα επιστροφής του ΔΟΜ.[13]
Ας περιληφθεί στην καταγραφή αυτή και η συναίνεση του κ. Μουζάλα, την οποία δημοσίως παραδέχτηκε, στην επιβολή μηνιαίας ποσόστωσης στις μεταφορές αιτούντων άσυλο που δικαιούνται να επανενωθούν με τις οικογένειές τους στη Γερμανία, με βάση τις σχετικές διατάξεις του Κανονισμού Δουβλίνο III. Πιο συγκεκριμένα, μετά την πολιτική συμφωνία του Έλληνα Υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής και του Γερμανού Υπουργού Εσωτερικών οι οικογενειακές επανενώσεις στη Γερμανία περιορίστηκαν σε συγκεκριμένο αριθμό μηνιαίως, με αποτέλεσμα την αθέτηση των υποχρεώσεων του κράτους, τον «εγκλωβισμό» στην Ελλάδα χιλιάδων ανθρώπων και την de facto παραβίαση του δικαιώματός τους στην οικογενειακή ζωή.[14] Σε πλήρη αντίθεση με τα ανωτέρω, ο τωρινός Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε σχετική τοποθέτησή του επικρίνει τις πολιτικές περιορισμού του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης, καλώντας τα κράτη-μέλη να βάλουν τέλος στις μακρές περιόδους αναμονής και στους περιορισμούς του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης.[15]
Σημειώνουμε τέλος τη διαμονή προσώπων σε χώρους κρατικής ευθύνης χωρίς κανόνες ασφαλείας, με ανύπαρκτους κανονισμούς λειτουργίας, χωρίς διορισμό διοικητών και με αλληλοαναιρούμενες ρυθμίσεις, με παντελή απουσία πλαισίου λογοδοσίας, ευθύνης και ελεγκτικού μηχανισμού. Υπενθυμίζουμε ότι μόνο τέσσερις δομές φιλοξενίας λειτουργούν έχοντας νομικό πλαίσιο.[16] Στο ασαφές πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί υπό τον κ. Μουζάλα στο Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, προστίθεται και η αποτυχία δημιουργίας ενός αποτελεσματικού διοικητικού μηχανισμού. Τεκμήριο αποτελούν οι παραιτήσεις τεσσάρων Γενικών Γραμματέων, οι παραιτήσεις των δύο Διευθυντών της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης και η επιστολή των υπαλλήλων της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης με την οποία καταγγέλλουν την πολιτική του Υπουργείου.[17]
Με βάση τα παραπάνω είναι καταφανές ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του ο κ. Υπουργός δεν άσκησε πολική υπέρ της προστασίας των δικαιωμάτων αλλά υπέρ της υποκατάστασής τους από ένα πλαίσιο περιορισμών, εξαιρέσεων από τον κανόνα δικαίου, παρεμβάσεων και αφόρητων διοικητικών πρακτικών. Είναι καταφανές ότι η αξιολόγηση της θητείας του Υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής δε πληροί τα εχέγγυα αξιοπιστίας για την πλήρωση των αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Για τους λόγους αυτούς διατηρούμε σοβαρές επιφυλάξεις για την υποψηφιότητα του κ. Μουζάλα για τη θεσμικά σημαντική θέση του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης.
——————— [1] Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας με τίτλο «Ένα σχέδιο απόγνωσης», διαθέσιμο σε: https://www.amnesty.gr/sites/default/files/eu-turkey_deal_briefing_formatted_final_p4840-3.pdf [2] Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ετήσια έκθεση 2016 http://www.nchr.gr/images/ekthesi2016.pdf [3] Συνήγορος του Πολίτη, Ειδική έκθεση με τίτλο: Η πρόκληση των μεταναστευτικών ροών και της προστασίας των προσφύγων – Ζητήματα διοικητικής διαχείρισης και δικαιωμάτων: https://www.synigoros.gr/?i=human-rights.el.files.434102 [4] Κοινή επιστολή 19 οργανώσεων στον Πρωθυπουργό σχετικά με την κατάσταση των αιτούντων άσυλο στα νησιά του Αιγαίου: https://goo.gl/QJm3RG [5] Ενδεικτικά βλ. Εκθέσεις Γιατρών Χωρίς Σύνορα, α) Κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη Λέσβο και τη Σάμο, διαθέσιμο σε:https://msf.gr/sites/default/files/new_report_2017_final_gr_lowresspeads.pdf και β) Ένας χρόνος μετά τη Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας: Αμφισβητώντας τα «εναλλακτικά στοιχεία» της ΕΕ, διαθέσιμο σε:https://msf.gr/sites/default/files/msfpublications/report_euturkeydeal_el.pdf [6] https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/bn-eu-turkey-statement-migration-170317-en.pdf [7] https://goo.gl/yjvchm [8] http://www.unhcr.gr/nea/artikel/a9334002b75567fce139421e5a8f015e/i-ypati-armosteia-k-20.html [9] https://goo.gl/HmgwLA [10] Resolution 2109 (2016), The situation of refugees and migrants under the EU–Turkey Agreement of 18 March 2016: http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=22738&lang=en [11] http://www.efsyn.gr/arthro/politikes-paremvaseis-kataggelloyn-18-meli-ton-epitropon-prosfygon [12] http://www.nchr.gr/images/pdf/apofaseis/prosfuges_metanastes/Dimosia%20dilwsi%20EEDA.pdf [13] https://www.hrw.org/news/2017/05/09/greece-ngos-decry-policy-limiting-asylum-appeal-rights [14] https://goo.gl/Ar5os4 [15] https://www.coe.int/az/web/commissioner/-/ending-restrictions-on-family-reunification-good-for-refugees-good-for-host-societies [16] http://fra.europa.eu/en/publication/2017/current-migration-situation-eu-oversight [17] http://www.efsyn.gr/arthro/epistoli-katapeltis-apo-ergazomenoys-stin-ypiresia-protis-ypodohis
Photo – Nathan Guy link
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου