Γκραμσιανές σπουδές – Αντόνιο Γκράμσι: «Γράμματα απ” την φυλακή» (Εκδόσεις «Ηριδανός», Αθήνα Σεπτέμβριος 1972)

Στην εργασία μου με τίτλο Ωρισμένα σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης του Καρόλου Μαρξ, της ζωής και του έργου του – που κυκλοφόρησε το 2003 – είχα σημειώσει ότι επί του εδάφους της κληρονομιάς προς την ανθρωπότητα του εξέχοντος διανοητή και επαναστάτη Καρόλου Μαρξ για πλουτισμό του έργου του, την δημιουργική εξέλιξη και ανάπτυξή του, είχε εργαστεί και ο Ιταλός Αντόνιο Γκράμσι (1891-1937), τον οποίο εξόντωσε ο Μουσολινικός φασισμός,
υποδείκνυα ότι οι αναγνώστες θα μπορούσαν να πληροφορηθούν κατ” αρχήν για την ζωή του και συνοπτικά για το έργο του, μεταξύ άλλων, από το βιβλίο του Τζουζέπε Φιόρι με τον τίτλο Αντόνιο Γκράμσι (η ζωή ενός επαναστάτη), Εκδόσεις «Οδυσσέας» 1977, και συνιστούσα φυσικά να μελετήσουν και τους ίδιους τους καρπούς της πνευματικής του προσπάθειας, προσθέτοντας ότι οι Εκδόσεις «Στοχαστής», οι Εκδόσεις «Οδυσσέας» και οι Εκδόσεις «Ηριδανός», αρχής γενομένης τα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, πέτυχαν να κυκλοφορήσουν ικανό αριθμό έργων του για γνωριμία αυτών από φιλομαθείς Έλληνες.
Τον Μάιο του έτους 2009 κυκλοφόρησε η εργασία μου με τίτλο

Πνευματική Καλλιέργεια, Ανθρωπιά και Πολιτική:
Περί των Εκδόσεων των Έργων του Αντόνιο Γκράμσι
από τις Εκδόσεις «Στοχαστής», «Οδυσσέας» και «Ηριδανός»
αρχής γενομένης τα χρόνια της δικτατορίας (των συνταγματαρχών).

Ωστόσο μια νέα, πολύ πιο εκτεταμένη εργασία μου, δίνει συνέχεια σ” εκείνη του 2009, περιέχοντας και πλήθος ακόμη πληροφορίες σχετικά – είπα λοιπόν από την νέα αυτή εργασία μου, ορισμένα τουλάχιστον, να τροφοδοτήσουν άλλη μια στήλη του «Κόσμο της Ν.Φιλαδέλφειας», τις «Γκραμσιανές Σπουδές».

Εγκαινιάζω λοιπόν την νέα αυτή στήλη μεταφέροντας από την νέα – πολύ πιο εκτεταμένη και απλωμένη στον χρόνο – εργασία μου (*) στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας» όσα ακολουθούν (τα οποία περιλαμβάνονται στο δεύτερο κεφάλαιό της):

«Τον Σεπτέμβριο του έτους 1972 τυπώθηκε για λογαριασμό των Εκδόσεων «Ηριδανός» (οδός

Ακαδημίας Αρ. 41 Αθήνα) το έργο του Αντόνιο Γκράμσι με τον τίτλο «Γράμματα απ” την Φυλακή» στην Σειρά «Σπουδές στην Πολιτική» – επρόκειτο για το έργο που είχε πρωτοκυκλοφορήσει στην Ιταλία το 1947 με τον τίτλο «Lettere del Carcere».

Το έργο τούτο συγκροτούν 70 γράμματα του Αντόνιο Γκράμσι γραμμένα την χρονική περίοδο από 20 Νοεμβρίου 1926 έως 29 Δεκεμβρίου 1930, τα οποία είχαν μεταφραστεί τα μεν πρώτα 44 από τον Δημήτρη Ραυτόπουλο τα δε υπόλοιπα 26 από την Φούλα Χατζηδάκη (βλ. σελ. 41-169), και οι δυο τους με μακρά διαδρομή στα ελληνικά γράμματα και τος κοινωνικοπολιτικούς αγώνες.

Πρόλογος της Φούλας Χατζηδάκη (σελ. 5-9) προτάσσεται του όλου έργου και αυτόν ακολουθεί αναλυτική χρονογραφία για τον Αντόνιο Γκράμσι από την ημερομηνία της γέννησής του (22 Ιανουαρίου 1891) μέχρι την ημερομηνία του θανάτου του (27 Απριλίου 1937), σελ. 11-38, ενώ έπονται των γραμμάτων του Αντόνιο Γκράμσι 116 κατατοπιστικές σημειώσεις (σελ. 171-179).
Την έκδοση στα ελληνικά του έργου του Αντόνιο Γκράμσι «Γράμματα απ” την Φυλακή» επιμελήθηκε ο Αλέκος Παπακώστας, τυπώθηκε δε τούτο στο τυπογραφείο Γ. Κόκκιζα.

Διαβάζοντας κείμενα του Αντόνιο Γκράμσι, ιδιαίτερα τα γράμματά του από την φυλακή – γράφει η Φούλα Χατζηδάκη – νιώθει κανείς έντονα πως θεμελιακά στοιχεία της προσωπικότητάς του «χώρια από την αξιοπρέπεια, την ηθική και πνευματική εντιμότητα και συνέπεια, την ισχυρή θέληση και την καρτερική θέληση της μαρτυρικής του ζωής – είναι το πνευματικό εύρος, το οξύ κριτικό μυαλό και η ανθρωπιά, μια βαθύτατη έμφυτη ανθρωπιά ολοκληρωμένη με την πνευματική και ψυχική καλλιέργεια».
Και συνεχίζει:

«Ξεκίνησε από την γλωσσολογία – που δεν έπαψε να τον ενδιαφέρει – παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, ιστορίας και λογοτεχνίας, πολιτικής οικονομίας και δικαίου – μόνο οι φυσικομαθηματικές επιστήμες δεν φαίνεται να τον τράβηξαν, μ” όλο που είχε αρχίσει να διαφαίνεται ήδη τότε ο καθοριστικός ρόλος τους στην νέα τεχνική και τεχνολογία, άρα και η επίδραση σε όλη την διεργασία και την πορεία του κοινωνικού γίγνεσθαι, της ζωής μας δηλαδή. …

Είναι πολύ συγκινητική η στοργή και η αγωνία του, καθώς και μια διάθεση διαπαιδαγώγησης, νουθεσίας και συμβουλών, που είναι αφελείς καμμιά φορά, για την γυναίκα του που είχε αρρωστήσει, για τα παιδιά του, την μάννα του, τ” αδέρφια του και για κείνη την εξαιρετική Τατιάνα, την αδερφή της γυναίκας του, που του παραστάθηκε όλα εκείνα τα μαρτυρικά χρόνια (της φυλάκισής του από τον Μουσολινικό φασισμό) ως την τελευταία του στιγμή.

Το ίδιο μιλάν στην ψυχή μας κι” όλες οι εκδηλώσεις του που σχετίζονται με κάθε τι το ανθρώπινο.
Στα γράμματα του Γκράμσι, ως «διάθεση», κι” ως ύφος κάποτε ακόμη, νοιώθει κανείς την ατμόσφαιρα, το κλίμα του Μεσοπολέμου, από την σκοπιά του ανοιχτομάτη … στοχαστή, και βρίσκει αντιστοιχίες με γράμματα άλλων τόπων, της ίδιας εποχής, καθώς και Ελλήνων, της επόμενης όμως μάλλον δεκαετίας, όπως λ.χ. – με όλες τις διαφορές τους – του Δημήτρη Γληνού».

Για να καταλήξει:

«Την άνοιξη του 1948 … βρήκα κατά τύχη, παραπεταμένο σε κάποιο ράφι παλαιοπωλείου μιας μικρής Ευρωπαϊκής πρωτεύουσας τα «Lettere del Carcere». Άγνωστός μου ο συγγραφέας ως εκείνη την στιγμή. Από τότε δεν αποχωρίστηκα ποτέ αυτό το βιβλίο για την αγωνία και την ανθρωπιά που αποπνέει».
_________
(*) Η νέα πολύ πιο εκτεταμένη και απλωμένη στον χρόνο εργασία μου έχει τίτλο:

Πνευματική Καλλιέργεια, Ηθική και Πολιτική-
Περί των εκδόσεων των έργων του Αντόνιο Γκράμσι
στην Ελλάδα και για το περιεχόμενο αυτών, καθώς και
για ορισμένα αφιερώματα ελληνικών περιοδικών και
κάποιες δημοσιεύσεις και βιβλία για την ζωή και τις ιδέες του
(και ποικίλα σχέσιν έχοντα με τον Αντόνιο Γκράμσι)
ιστορική αναλυτικοβιβλιογραφική προσέγγιση

Την εργασία μου αυτή συγκροτούν 6 κεφάλαια: 1) Η «παρουσία» του Αντόνιο Γκράμσι στην προδικτατορική Ελλάδα – 2) Περί των εκδόσεων των έργων του Αντόνιο Γκράμσι από τις Εκδόσεις «Στοχαστής», «Οδυσσέας» και «Ηριδανός» αρχής γενομένης τα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών – 3) Για ορισμένες ακόμη εκδόσεις έργων του Αντόνιο Γκράμσι στην Ελλάδα και για το περιεχόμενο αυτών – 4) Για ορισμένα αφιερώματα ελληνικών περιοδικών καθώς και κάποιες δημοσιεύσεις και βιβλία για την ζωή και τις ιδέες του Αντόνιο Γκράμσι – 5) Για την δημοσιογραφική δραστηριότητα του Αντόνιο Γκράμσι – 6) Ποικίλα σχέσιν έχοντα με τον Αντόνιο Γκράμσι – που τα συμπληρώνουν Εισαγωγή, Παραρτήματα και Βιβλιογραφία.

Κώστας Π. Παντελόγλου

Για μετάβαση στη σελίδα kosmosnf.gr πατήστε εδώ