 |
| AP Photo/Carolyn Kaste |
Ηλίας Θερμός*
Με την αρχή της προεδρικής θητείας του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Ρούσβελτ, Χάρι Τρούμαν, άρχισε να αλλάζει ο προσανατολισμός της αμερικανικής πολιτικής, όταν, παρουσία του νέου προέδρου στο κολέγιο Ουέστμινστερ στο Φούλτον, Μισούρι, στις 5 Μαρτίου 1946, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ οριοθέτησε τη μελλοντική αντιπαράθεση στον μεταπολεμικό κόσμο με την κήρυξη σταυροφορίας εναντίον του κομμουνισμού.
«Μια βαριά σκιά έχει πέσει πάνω στην Ανατολική Ευρώπη, η οποία έχει τώρα αποκοπεί από τον ελεύθερο κόσμο με ένα σιδηρούν παραπέτασμα», είχε δηλώσει ο Τσόρτσιλ.
Αυτός ο νέος προσανατολισμός της ειδικής σχέσης μεταξύ της αμερικανο-βρετανικής συμμαχίας οδήγησε στη διαμόρφωση της αμερικανικής πολιτικής τής ανάσχεσης εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης που έφερε τον Ψυχρό Πόλεμο εναντίον των πρώην συμμάχων-νικητών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυριάρχησε στις σχέσεις Ανατολής-Δύσης έως τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης στις 26 Δεκεμβρίου 1991.
Οι Δημοκρατικοί πρόεδροι Μπιλ Κλίντον, 1993-2001, και Μπαράκ Ομπάμα, 2009-2017, επέλεξαν μια εκ νέου αντιπαράθεση με τη σημερινή Ρωσία με την ελαχιστοποίηση ή αποβολή της παραδοσιακής ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τον πόλεμο του ΝΑΤΟ με τη Σερβία, με την ένταξη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας στη δυτική συμμαχία, με τη στρατηγική ανάσχεσης της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και την Ουκρανία, με μια προσπάθεια διεύρυνσης του ΝΑΤΟ έως τα νότια ρωσικά σύνορα, με τελικό στόχο, ενδεχομένως, την προσδοκία διαχείρισης της ασφάλειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 στους δίδυμους πύργους του Παγκόσμιου Εμπορίου και στο Πεντάγωνο από φανατικές ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως και στην Ευρώπη έως τις μέρες μας από το ISIS, έφεραν τις επεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ευρωπαίων συμμάχων τους στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη και τη Συρία.
Το ιδεολογικό κατασκεύασμα με το οποίο η Δύση προσπάθησε να αλλάξει τις πολιτικές και κοινωνικές δομές στον αραβικό κόσμο προέβλεπε την αντικατάσταση των παρωχημένων δομών με μια «αραβική άνοιξη» που θα έφερνε τον δημοκρατικό μετασχηματισμό και την αντικατάσταση του φανατικού Ισλάμ με την ενθάρρυνση κοσμικών δημοκρατικών κοινωνιών.
Ομως, με μια απλή θεώρηση της πολιτικής πραγματικότητας στον κλασικό κόσμο, διαπιστώνει κανείς πως οι δημοκρατικές ιδέες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας ουδόλως επηρέασαν την Αίγυπτο και τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου στη διαμόρφωση δημοκρατικών θεσμών. Ετσι εύλογα προκύπτει το ερώτημα σε ποιους πραγματικούς στόχους απέβλεπε η «αραβική άνοιξη».
Μπροστά λοιπόν στη συνεχιζόμενη κρίση στη Μέση Ανατολή και τις παγωμένες αμερικανο-ρωσικές σχέσεις βρίσκεται σήμερα η νέα αμερικανική διοίκηση του Ρεπουμπλικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
Φαίνεται ότι η επεμβατική πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπως και οι μελλοντικές αμερικανο-ρωσικές σχέσεις θα τεθούν υπό επανεξέταση στη βάση ενός ρεαλιστικού προσανατολισμού για τα μελλοντικά συμφέροντα των ΗΠΑ.
Οι προτεραιότητες στην ανασυγκρότηση της εγχώριας παραγωγής με πιθανές αντιμεταρρυθμίσεις στις κοινωνικές επιλογές των Δημοκρατικών προέδρων από την εποχή του Λίντον Τζόνσον έως τον Μπαράκ Ομπάμα, η πρόκληση της αυξανόμενης κινεζικής επιρροής στον Ειρηνικό ωκεανό, όπως και η απειλή της ισλαμικής τρομοκρατίας θα οδηγήσουν σε έναν νέο προσανατολισμό τις αμερικανικές επιλογές.
Ετσι, στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου όσο και στην Ευρώπη, οι ΗΠΑ θα αναζητήσουν νέες ισορροπίες, όπως έγινε μετά την επίσκεψη του Ρεπουμπλικανού προέδρου Νίξον μαζί με τον τότε υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ στο Πεκίνο τον Φεβρουάριο 1972, όταν αναζητούσαν διέξοδο για τον τερματισμό της αμερικανικής επέμβασης στο Βιετνάμ και την προσέγγιση της μαοϊκής Κίνας με την Αμερική, ώστε να ξεπεραστεί η εχθρότητα στις αμερικανο-κινεζικές σχέσεις από τον πόλεμο της Κορέας 1950-1953.
Στη νέα εποχή που διαμορφώνεται μετά τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ και το βρετανικό δημοψήφισμα για την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η στενότερη εμπορική συνεργασία μεταξύ των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας αρχίζει να διαφαίνεται στον ορίζοντα, γεγονός που θα οδηγήσει στην αμφισβήτηση της γερμανικής οικονομικής ηγεμονίας πάνω στην Ευρώπη.
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής θα αποχωρήσουν ή στην καλύτερη περίπτωση θα ελαχιστοποιήσουν τη συμμετοχή τους σε συμφωνίες και οργανισμούς που δεν τους εξασφαλίζουν τα οικονομικά και στρατηγικά πλεονεκτήματα που είχαν στην Ευρώπη μετά την εποχή του Σχεδίου Μάρσαλ, ενώ θα επαναξιολογήσουν το κόστος ασφάλειας που παρέχεται στην Ευρώπη ώστε να μεταφέρουν αυτό το κόστος στην ίδια την Ευρώπη και κυρίως στη Γερμανία, όπως έκαναν στο παρελθόν με τη μείωση της συμμετοχής τους στον προϋπολογισμό των Ηνωμένων Εθνών.
Ετσι η Ευρώπη θα κληθεί σύντομα να επανεξετάσει την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και αναζήτησης νέων προσανατολισμών στην οριοθέτηση του ευρωπαϊκού συμφέροντος και ενότητας από τη Μάγχη έως το Βλαδιβοστόκ, με την ομαλοποίηση των ευρω-ρωσικών σχέσεων, όπως ακριβώς προβληματιζόταν ο Γάλλος πρόεδρος Ντε Γκολ κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.
*ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγητής της έδρας Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική
thermos@uom.gr
πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου