Άρθρο του Γιώργου Πανταζόπουλου* Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στον καιρό των Μνημονίων

Ένας μήνας μας χωρίζει πλέον από τη διπλή εκλογική μάχη των αυτοδιοικητικών εκλογών και των ευρωεκλογών του Μαΐου. Καθώς ο πρώτος γύρος των αυτοδιοικητικών πλησιάζει, γίνεται όλο και πιο φανερό ότι η μάχη στην Τοπική Αυτοδιοίκηση θα έχει διπλό χαρακτήρα. Από τη μία, θα είναι η πρώτη ευκαιρία της πληττόμενης κοινωνίας να αποδείξει έμπρακτα την αναντιστοιχία μεταξύ κυβέρνησης και λαϊκής βούλησης. Από την άλλη, όμως, η μάχη σε τοπικό επίπεδο αποτελεί ευκαιρία για το ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να ενισχύσει την προσπάθειά του για σύνδεση με τον κόσμο της εργασίας, να αγωνιστεί για την εφαρμογή ανατρεπτικών τοπικών πολιτικών προγραμμάτων με τη συμμετοχή των ίδιων των πολιτών και να αρχίσει να υλοποιεί το συνολικότερο πολιτικό σχέδιό του για το σταμάτημα της ανθρωπιστικής κρίσης και για ριζικές κοινωνικές αλλαγές, οι οποίες θα έρχονται ρε ρήξη με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές.

Προκειμένου αυτά να καταστούν εφικτά, είναι απαραίτητη η τοποθέτηση στη σκληρή πραγματικότητα που βιώνει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, μέσω της «συγκεκριμένης ανάλυσης της συγκεκριμένης κατάστασης» για την οποία μιλούσε συνέχεια ο Λένιν.

Ο «Καλλικράτης» και η εξειδίκευση των μνημονιακών πολιτικών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

Στην παραπάνω κατεύθυνση, είναι απαραίτητη μία σύντομη κριτική αποτίμηση του συνδυασμού των αναφορών του Μνημονίου Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής στους θεσμούς και τους εργαζόμενους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του «Καλλικράτη», αρχίζοντας από τη διαπίστωση ότι πρόκειται για την εξειδίκευση των μνημονιακών πολιτικών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (ΤΑ). Παρουσιάζει, μάλιστα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ανάλυση των βασικών πτυχών των αλλαγών που έχουν συμβεί με τη βοήθεια και της «γλώσσας» των αριθμών.

Μπορούμε να ξεχωρίσουμε έξι βασικά πεδία:

1.      Μέτρα μείωσης μεταβιβάσεων προς την ΤΑ, εξοικονόμησης πόρων και απονέκρωσης υπηρεσιών προς τους πολίτες: Οι θεσμοθετημένοι από το κράτος πόροι των Δήμων έχουν μειωθεί την τελευταία τριετία πάνω από 60%, προκαλώντας, στην κυριολεξία, οικονομική ασφυξία στις τοπικές κοινωνίες. Την ίδια στιγμή, ο «Καλλικράτης» έχει φορτώσει τους Δήμους με 220 νέες αρμοδιότητες και τις Περιφέρειες με 355, χωρίς φυσικά αντίστοιχη αύξηση πόρων. Παράλληλα, έχει δημιουργήσει ένα χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος επιβάλλει 34500 κατοίκους ανά Δήμο έκτασης 410 τ. χλμ., ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος βρίσκεται στους 5600 κατοίκους ανά Δήμο έκτασης 50 τ. χλμ., με αποτέλεσμα το μαρασμό των κοινωνικών υποδομών των Δήμων. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό το γεγονός ότι, πλέον, στην Ελλάδα οι πόροι προς την ΤΑ αποτελούν μόνο το 2.8% του παραγόμενου ΑΕΠ, τη στιγμή που ο μέσος όρος στην Ευρώπη βρίσκεται στο 17% του ΑΕΠ.

2.      Μείωση του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων: Αυτό συνεπάγεται την αδυναμία πραγματοποίησης έργων στην κατεύθυνση των υποδομών στις μεταφορές, στην παιδεία, στην υγεία, στην ύδρευση και αποχέτευση, στην καθαριότητα, στην προστασία του περιβάλλοντος και σε πολλά άλλα ζητήματα της καθημερινότητας των Δήμων.

3.      Κλείσιμο ή συγχώνευση δημοτικών επιχειρήσεων (έμειναν οι 2000 από τις 6000 δημοτικές επιχειρήσεις) και προώθηση των ΣΔΙΤ (Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα): Στόχος είναι η μεταφορά πολλών υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων σε ανώνυμες εταιρείες ώστε να δημιουργηθούν νέα πεδία κερδοφορίας και ακραίας εκμετάλλευσης της εργασίας για το ιδιωτικό κεφάλαιο (κοινωνικές υπηρεσίες και υποδομές, απορρίμματα, τομέας ενέργειας κ.ά.).

4.      Μέτρα σχετικά με τον περιορισμό των προσλήψεων με βάση τον κανόνα 1 προς 5 (1 έρχεται - 5 φεύγουν) και ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας: Αν λάβουμε υπόψη μας τις ελλείψεις προσωπικού, τις διαθεσιμότητες, τις μετατάξεις, τις απολύσεις των συμβασιούχων και τις μειώσεις μισθών και επιδομάτων, αντιλαμβανόμαστε ότι κινδυνεύει ακόμα και η ίδια η ύπαρξη των παρεχόμενων προς τους πολίτες υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο.

5.      Υιοθέτηση διατάγματος που απαγορεύει στους ΟΤΑ να πραγματοποιούν ελλείμματα τουλάχιστον μέχρι το 2014 και δραστικός περιορισμός της διοικητικής αυτοτέλειας των Δήμων: Το «Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας» των ΟΤΑ (σύμφωνα και με τις αναφορές του «Δημοσιονομικού Συμφώνου» της Ευρωζώνης στην ΤΑ) λειτουργεί ως «τοποτηρητής» των τοπικών κοινωνιών. Στις περιπτώσεις Δήμων με ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, αρκεί μία απόφαση του υπουργού Εσωτερικών ώστε να επιβληθούν επιπλέον δημοτικά τέλη και φόροι. Στη βάση και των παραπάνω, οι Δήμοι σχεδόν αδυνατούν να επιτελέσουν ακόμα και το πιο στοιχειώδες κοινωνικό έργο. Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί η διακριτική οικονομική μεταχείριση των Δήμων ανάλογα με τα πολιτικά φρονήματα των δημοτικών αρχών.

6.      Ακύρωση των δυνατοτήτων και του αναπτυξιακού ρόλου των ΟΤΑ: Τα διάφορα προγράμματα χρηματοδότησης, ενοποιημένα στην «ΑΚΣΙΑ» (Αυτοδυναμία, Κοινωνική Συνοχή, Ισόρροπη Ανάπτυξη), εντάσσονται στη λογική της ελάττωσης των κονδυλίων και της προώθησης των ιδιωτικών συμφερόντων.

Οι μετασχηματισμοί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

Οι αλλαγές και τα στοιχεία, που μόλις αναφέρθηκαν, μπορούν να ερμηνευθούν μόνο υπό το πρίσμα των διαδικασιών που συντελούνται, στη διάρκεια της κρίσης, στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η πολιτική για τους Δήμους και τις Περιφέρειες τα τελευταία 4 χρόνια στοχεύει στην ακραία και σκληρή εφαρμογή της μνημονιακής πολιτικής σε τοπικό επίπεδο. Αυτό επιδιώκεται να γίνει σε συνδυασμό με την ακύρωση οποιασδήποτε δυνατότητας αμφισβήτησης της ασκούμενης πολιτικής από τους πολίτες, τους φορείς και τις συλλογικότητες των τοπικών κοινωνιών. Οι μετασχηματισμοί αυτοί εντάσσονται στο συνολικότερο πλαίσιο των αυταρχικών και αντιδημοκρατικών μετασχηματισμών του κράτους στα χρόνια της κρίσης. Καθώς το κράτος αποτελεί την αποκρυστάλλωση των κοινωνικών συγκρούσεων και αντιφάσεων, στην ΤΑ, ως τμήμα του κράτους, γίνονται συνεχείς προσπάθειες των «από πάνω» να εμπεδώσουν ένα νέο συσχετισμό δύναμης με τους «από κάτω». Πρόκειται, δηλαδή, για την κυρίαρχη στρατηγική, η οποία στοχεύει στη διασφάλιση του κόσμου του κεφαλαίου και στην ηγεμονία των κυρίαρχων τάξεων, μέσα από την εμβάθυνση του νεοφιλελευθερισμού. Οδηγούμαστε, έτσι, σε μία ΤΑ που θα είναι μέρος ενός υπερσυγκεντρωτικού κράτους και μίας αυταρχικής διοίκησης. Το απαραίτητο μοντέλο για την ΤΑ, το οποίο έχει συμβάλει τα μέγιστα σε αυτήν την κατεύθυνση, είναι το μοντέλο της οικονομικής ασφυξίας, του περιορισμού των βαθμών ελευθερίας των δημοτικών αρχών, της αύξησης της συγκέντρωσης εξουσίας σε υπερτοπικές δομές, του παραγοντισμού, της παρακμής της δημοκρατικής λαϊκής συμμετοχής και του ελέγχου, του ρουσφετιού και των «υποσχέσεων».

Συνοψίζοντας, οι αλλαγές στην ΤΑ συνθέτουν μία αντιδραστική τομή, η οποία αποτελεί μέρος της συνολικότερης αντιδραστικής αναδιάρθρωσης του κράτους και της κοινωνίας συνολικά μέσα στην κρίση. Η αναδιάρθρωση αυτή αποτυπώνεται υλικά με πολλούς τρόπους στους θεσμούς των τοπικών κοινωνιών, θωρακίζει την ΤΑ απέναντι στα δίκαια λαϊκά αιτήματα και στη γόνιμη λαϊκή συμμετοχή, μετατρέπει τα τοπικά προβλήματα σε κεντρικά πολιτικά, δίνοντας «άλλοθι» στην απραξία και στο συμβιβασμό των φιλοκυβερνητικών δημοτικών και περιφερειακών παρατάξεων, και αλλάζει εντελώς το πλαίσιο άσκησης πολιτικής στο επίπεδο αυτό. Τοποθετούμενοι στη βάση αυτή και όχι σε κάποιο φαντασιακό περιβάλλον, καλούμαστε να κινηθούμε άμεσα και να πραγματοποιήσουμε ριζικές πολιτικές αλλαγές στους Δήμους και στις Περιφέρειες, στην κατεύθυνση ανατροπής της κυβέρνησης και της κυρίαρχης αντιλαϊκής πολιτικής. Μία εντελώς διαφορετική Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι εκ των ουκ άνευ για τον κοινωνικό μετασχηματισμό και τη στρατηγική η οποία θέτει τις ανάγκες της κοινωνίας πάνω από τα κέρδη.

*υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος με τη Δύναμη Πολιτών