Ο Αντόνιο Γκράμσι για το θέατρο του Πιραντέλλο

"Αναδημοσιεύσεις από τον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας" http://www.kosmosnf.gr

Λουίτζι Πιραντέλο, 1867-1936

Σε ένα γράμμα του από τις φυλακές του Μιλάνου προς την Τατιάνα, γραμμένο στις 19 Μαρτίου 1927, ο Αντόνιο Γκράμσι μεταξύ άλλων σημείωνε: «Μου έχει κολλήσει η ιδέα … ότι θα ‘πρεπε να κάνω κάτι für ewig [παντοτινό], … με λίγα λόγια, θα ήθελα, σύμφωνα με προκαθορισμένο πλάνο, να ασχοληθώ εντατικά και συστηματικά με κάποιο θέμα που θα απορροφούσε και θα συγκέντρωνε τον εσωτερικό μου κόσμο. Σκέφτηκα ως τώρα τέσσερα θέματα …».

Ένα από τα τέσσερα θέματα που αναφέρθηκε ο Γκράμσι, το τρίτο στη σειρά, ήταν «μια μελέτη για το θέατρο του Πιραντέλλο, για την μεταμόρφωση του χαρακτήρα του Ιταλικού θεάτρου που παρουσιάζεται με τον Πιραντέλλο και που πάει να αποκρυσταλλωθεί με την δικιά του συμβολή».


«Το ξέρεις – γράφει ο Γκράμσι απευθυνόμενος στην Τατιάνα – ότι πολύ πριν από τον Αντριάνο Τίλγκερ ανακάλυψα το θέατρο του Πιραντέλλο και βοήθησα να εκλαϊκευτεί; Έγραψα για τον Πιραντέλλο, από το 1915 ως το 1920, αρκετά για να γεμίσει ένας μικρός τόμος διακοσίων σελίδων· οι τοτινές διαπιστώσεις μου ήταν πρωτότυπες και χωρίς προηγούμενο. Ο Πιραντέλλο, είτε γινόταν ανεκτός από φιλοφρόνηση, είτε χλευαζόταν ανοιχτά».

Οι μεταφράσαντες τα Γράμματα από την Φυλακή, για τον Γκράμσι σε σχέση με το θέατρο του Πιραντέλλο έχουν σημειώσει: «Στις θεατρικές κριτικές που έγραφε από το 1916-1920, για την Τουρινέζικη έκδοση του Αβάντι!, ο Γκράμσι παρουσίασε μεταξύ άλλων τα εξής έργα του Πιραντέλλο: «Σκέψου τον Τζιακομίνο» (Μάρτης 1917), «Liolà» (Απρίλης 1917), «Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε» (Οκτώβρης 1917), «Το μπόλι» (Μάρτης 1919), «Η αλήθεια του καθενός» (Γενάρης 1920), «Όλα για το καλό» (Ιούλης 1920)».

Έχουν ακόμη σημειώσει και τα ακόλουθα: «Για την δουλειά του Γκράμσι ως θεατρικού κριτικού μπορεί να συμβουλευθεί κανείς: G.C. Feretti, «Solle cronache teatrali di Gramsci», στην Societa 2 1958, σελ. 263-294, επίσης G. Trevisani, «Gramsci e il teatro Italiano», Studi Gramsciani, Editori Riuniti, Roma 1958, σελ. 287-303″.

Οφείλω να σημειώσω ακόμη ότι στο έργο του Αντόνιο Γκράμσι Λογοτεχνία και Εθνική Ζωή, και ειδικότερα στο πρώτο κεφάλαιο που επιγράφεται «Προβλήματα λογοτεχνικής κριτικής», περιλαμβάνεται υποκεφάλαιο αυτού με τίτλο «Το θέατρο του Πιραντέλλο» (σελ. 77-87) και το οποίο περιέχει τα ακόλουθα:

• Μια νεανική σημείωση του Λουΐτζι Πιραντέλλο
• Η «διαλεκτική» του Πιραντέλλο
• Η «ιδεολογία» του Πιραντέλλο
• Η καλλιτεχνική προσωπικότητα του Πιραντέλλο

Και να προσθέσω ότι η σημείωση του Γκράμσι για τη «διαλεκτική» του Πιραντέλλο ξεκινά μ’ αυτά τα λόγια: «Θα πρέπει να γράψουμε για τον Πιραντέλλο ένα ειδικό δοκίμιο, χρησιμοποιώντας όλες αυτές τις σημειώσεις που έγραψα κατά τη διάρκεια του πολέμου, την εποχή που η κριτική καταπολεμούσε τον Πιραντέλλο…».

Στις παραπάνω σημειώσεις ο Γκράμσι επικαλείται και σχολιάζει, συν τοις άλλοις, αφορώντα στον Πιραντέλλο δημοσιεύματα: 1) της Nuova Antologia της 1ης Ιανουαρίου 1934 – 2) της Civiltà Cattolica της 5ης Απριλίου 1930 – 3) της Italia Leterraria της 30ης Οκτωβρίου 1932 και της 4ης Δεκεμβρίου 1932.

Κώστας Π. Παντελόγλου