Τάσος Κωνσταντινίδης: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ «ΕΞ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚ ΔΕΞΙΩΝ» ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ ΠΟΥ ΠΡΟΩΘΕΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ

«ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ»

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ «ΕΞ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚ ΔΕΞΙΩΝ»

ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ ΠΟΥ ΠΡΟΩΘΕΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ.

ΣΥΝΑΔΕΙ Ο ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ;

Αφορμή για το σχόλιο αυτό μου δόθηκε από το πρόσφατο Δελτίο Τύπου του Δήμου Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνος με θέμα «ΔΩΡΕΑΝ ΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΗΛΩΣΕΩΝ» που εκδόθηκε στην 21/4/2017. Σε αυτό αναφέρεται ότι «Ο Δήμος Ν. Φιλαδέλφειας – Ν. Χαλκηδόνας, στο πλαίσιο της Κοινωνικής Πολιτικής του, προσφέρει δωρεάν λογιστικές υπηρεσίες για τη σύνταξη και ηλεκτρονική κατάθεση φορολογικών δηλώσεων σε συμπολίτες  μας που βρίσκονται σε δυσχερή οικονομική θέση. Οι υπηρεσίες θα προσφέρονται στο ισόγειο της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Δήμου, Αχαρνών 464 & Αγ. Αναργύρων, Ν. Χαλκηδόνα, κάθε Τετάρτη  17:00- 20:00 από 3 Μάη έως 28 Ιούνη.»

Στη συνέχεια μάλιστα ευχαριστεί επωνύμως και τον εθελοντή λογιστή για την «εθελοντική προσφορά του». Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι πρώτη φορά που ο Δήμος επιχειρεί παρόμοια δράση. Το έπραξε και προ έτους περίπου με την προσφορά δωρεάν ή σχεδόν δωρεάν  νομικών υπηρεσιών στο κτίριο του Δημαρχείου, προσπάθεια που ουσιαστικά εγκαταλείφθηκε, ίσως και κατόπιν των αντιδράσεων που προκάλεσε. Επιπλέον, πρόσφατα ανακοίνωσε την έναρξη και λειτουργία και άλλων εθελοντικών υπηρεσιών, όπως π.χ. τη διδασκαλία ξένων γλωσσών (φαντάζομαι χωρίς την παροχή αναγνωρισμένων τίτλων σπουδών..).

Από την επιμονή της Δημοτικής Αρχής όσον αφορά στον εθελοντισμό, προκύπτουν δύο βασικά ερωτήματα: 1) Συνάδει αυτή η πρακτική με την άσκηση κοινωνικής πολιτικής, στο πλαίσιο μάλιστα μιας «αριστερής» δημοτικής παράταξης, και 2) γιατί εμμένει η Δημοτική Αρχή σε αυτή την τακτική; 

Τι είναι, όμως, ο εθελοντισμός και πότε εμφανίστηκε;  «Εθελοντισμός», με έναν σύντομο ορισμό, είναι η παροχή δωρεάν και άμισθης εργασίας ή η προσφορά προϊόντων, υπηρεσιών ή βοήθειας σε μια κοινωνική ομάδα ή σε μεμονωμένους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη. «Ο εθελοντισμός», διαβάζω στο “Granazi.org”  (http://granazi.org/ethelontismos_mko_ koinonika_kinimata/), «επανεμφανίστηκε τα τελευταία τριάντα χρόνια ως ένα “υποκατάστατο” στις κοινωνικές πολιτικές του κράτους. Δίνεται, δηλαδή, η εντύπωση πως ο εθελοντισμός είναι η απάντηση στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα εκατομμύρια των φτωχών σήμερα, καθώς και στις αυξανόμενες ταξικές ανισότητες και στην κοινωνική πόλωση. Ο σύγχρονος εθελοντισμός περνάει συνήθως μέσα από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) και έχει χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν από τις παλαιότερες μορφές φιλανθρωπίας. Συνδυάζει τις παραδοσιακές μεθόδους, όπως οικονομική και υλική βοήθεια, με νέες μεθόδους, όπως η κοινωνική εργασία. Επιπλέον, διαφορετικοί είναι και οι τομείς παρέμβασής του. Περιλαμβάνουν εκτός από τα παραδοσιακά πεδία δράσης (βοήθεια στις «ευπαθείς» ομάδες) και νέες κοινωνικές ανάγκες με χαρακτηριστικά όχι άμεσα οικονομικά, όπως για παράδειγμα η εθελοντική δράση για την προστασία του περιβάλλοντος.» Επίσης στο ίδιο άρθρο αναφέρεται: «Η υπεράσπιση του εθελοντισμού, ως η κοινωνικά επιθυμητή μορφή εκδήλωσης αλληλεγγύης προς τα πιο αδύναμα στρώματα, έχει σημαντικά προβλήματα. Κατ’ αρχάς πρόκειται για μια αναποτελεσματική διαδικασία, καθώς δεν υπάρχει περίπτωση να αντιμετωπίσει τα δομικά κοινωνικά προβλήματα που απορρέουν από την ίδια τη λειτουργία της καπιταλιστικής κοινωνίας. Είναι, όμως, και ένα επικίνδυνο ιδεολόγημα, διότι συχνά οι απολογητές του στοχεύουν στη μεταφορά της ευθύνης του κράτους για τους πολίτες του προς τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες «υπέρ των φτωχών». Τέλος «Ένα ακόμη ζήτημα που συνδέεται με την εξάπλωση του εθελοντισμού είναι η καθιέρωση της μη αμειβόμενης εργασίας. Η προσφορά εθελοντικής εργασίας λειτουργεί ανταγωνιστικά ως προς την αμειβόμενη εργασία και συμπιέζει τους μισθούς. Ο εθελοντισμός γίνεται έτσι ο φθηνότερος (αλλά και λιγότερο αποτελεσματικός) τρόπος αντιστάθμισης των καταστροφικών κοινωνικών συνεπειών της ελεύθερης αγοράς.»

Ομοίως επικριτική είναι από παλαιά και η άποψη του Αχιλλέα Φωτάκη για τον εθελοντισμό (Ολυμπιάδα, Εθελοντισμός και Κοινωνία των Πολιτών, http://www.  inclusivedemocracy.org/pd/is7/issue_7_volunteer.htm): «Αφού το Κράτος, λοιπόν, δεν αναλάμβανε τη βοήθεια στους αδυνάτους της Δύσης και του 3^ου κόσμου, κάποιοι έπρεπε να το κάνουν. Η Κοινωνία των Πολιτών στηρίχθηκε όχι μόνο στη χριστιανική φιλευσπλαχνία για αυτό αλλά και στο αίσθημα αλληλεγγύης των πολιτών. Η ΚτΠ λειτουργεί κυρίως μέσω του εθελοντισμού και των κυρίαρχων δομών της, τις Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις. Ενώ λοιπόν το Κράτος πλέον δεν μπορεί να αναλάβει μέσω της Πρόνοιας την προστασία των πολιτών του, π.χ. στο οικολογικό επίπεδο, υπάρχουν οι διάφορες οργανώσεις, ΜΚΟ ή άλλες, που στοχεύουν ακριβώς εκεί, να αναλάβουν ό,τι το Κράτος πλέον σήμερα δεν μπορεί να κάνει είτε πιέζοντας τα κέντρα λήψης αποφάσεων, είτε δίνοντας άμεση υλική αρωγή σε αυτόν που τη χρειάζεται, είτε εφαρμόζοντας μια δράση μικρο-πολιτικού ακτιβισμού. Όλα αυτά, αν και ικανοποιούν τις ευαισθησίες των δρώντων υποκειμένων για την καταπολέμηση της φτώχειας, της αδικίας και του αποκλεισμού στον κόσμο, δε θίγουν άμεσα όμως τα προβλήματα που υποτίθεται ότι θέλουν να λύσουν. Κι αυτό όχι μόνο γιατί δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα από πολλές μικρές και διασκορπισμένες ομάδες, αλλά γιατί, πρώτα και κύρια, μια τέτοια δράση δε θέλει να θίξει την εξουσία των κέντρων λήψης αποφάσεων. Ο ακτιβισμός του εθελοντισμού γυρνά στον εαυτό του ουσιαστικά, γιατί ικανοποιεί ευκαιριακά μια άμεση ανάγκη χωρίς να μιλά για το ποιος ευθύνεται για το πρόβλημα ή δημιούργησε την ανάγκη. Με το να μη θίγει, όμως, κάποιος τα συστημικά αίτια του προβλήματος του 3^ου κόσμου, αλλά να γκρινιάζει συνεχώς για τα αποτελέσματα του προβλήματος μόνο, συχνά αναπαράγει το ίδιο το πρόβλημα… Και γιατί αυτό; Μα επειδή συνεχίζει να αναπαράγει τον κυνισμό των κυρίαρχων ελίτ και του Κράτους δίνοντάς τους ένα άλλοθι ότι το άτομο μπορεί να αναλάβει τα καθήκοντά τους.» Τέλος και, όσον αφορά άλλες πρωτοβουλίες «εθελοντισμού» Δήμων, αλιεύω από τα «Αριστερά Δρώμενα Μεσολογγίου» (https://ntageres.wordpress.com/ 2011/02/09): «Το άρθρο γράφτηκε με αφορμή το διήμερο εθελοντικής καθαριότητας του δήμου Μεσολογγίου… Ο εθελοντισμός είναι η επέκταση της επίθεσης της ελεύθερης αγοράς εναντίον των φτωχών και των εργαζομένων. Η υπόθεση του εθελοντισμού ότι τα σύνθετα κοινωνικά προβλήματα και οι βαθιές κοινωνικές ανάγκες θα μπορούσαν να επιλυθούν με την στρατολόγηση ανειδίκευτων εθελοντών ή την ανακύκλωση άνεργων, είναι ένα χοντροκομμένο αστείο.»

Εύλογα, παρόμοια «εξ αριστερών» κριτική μπορεί να ασκηθεί και στην προκειμένη πρωτοβουλία του Δήμου μας. Η Δημοτική μας Αρχή, εφόσον πράγματι επιθυμούσε  να προσφέρει κοινωνική πολιτική, με την παροχή π.χ. δωρεάν λογιστικών υπηρεσιών σε συνδημότες μας που αποδεδειγμένα έχουν ανάγκη, και ταυτόχρονα θέλει να λέγεται «αριστερή», όφειλε να προσλάβει και να αμείβει ειδικευμένο λογιστή γι’ αυτή την εργασία. Όσα αντίθετα επιχειρεί ουδόλως συνάδουν αφενός με τους αγώνες που η αριστερά προτάσσει για την επίλυση των προβλημάτων της κοινωνικής ανισότητας και αφετέρου με την πάγια και ορθότατη, κατά τη γνώμη μου, ιδεολογική άποψη ότι η εργασία πρέπει να αμείβεται και να μην προωθούνται αντίρροπες προς την αμειβόμενη εργασία δομές. Πόσω μάλλον από έναν «αριστερό Δήμο»!

Αλλά και «εκ δεξιών» –ή καλύτερα από την άποψη των βασικών αρχών του οικονομικού συστήματος στο οποίο ζούμε– η πρωτοβουλία του Δήμου δικαίως φαντάζει προβληματική. Π.χ. εύλογα αναρωτιέται κανείς γιατί, πριν τη συγκεκριμένη απόφαση, ο Δήμος δεν ήρθε σε επαφή με τους συμπολίτες μας λογιστές-ελεύθερους επαγγελματίες και δεν ζητήθηκε από αυτούς, στο πλαίσιο της οφειλομένης αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο, να παράσχουν δωρεάν παρόμοιες υπηρεσίες σε απόρους ή ανέργους… (αν ήδη δεν το κάνουν από μόνοι τους!) Γιατί ο Δήμος εμμένει να μην αντιλαμβάνεται ότι η παροχή δωρεάν υπηρεσιών από επωνύμως μάλιστα αναφερόμενο ειδικό σε εγκαταστάσεις του Δήμου, σε αορίστως αναφερόμενο αριθμό συμπολιτών μας και χωρίς οιαδήποτε προϋπόθεση απόδειξης της οικονομικής δυσπραγίας τους, αποτελεί καταφανή αθέμιτο ανταγωνισμό προς τους αντίστοιχους επιχειρηματίες της πόλης μας, που πληρώνουν ενοίκια, εισφορές, φόρους για τη δραστηριότητά τους και κυρίως δημοτικά τέλη; 

Γιατί λοιπόν, για να έρθουμε και στο δεύτερο ερώτημα,  εμμένει η Δημοτική Αρχή σε αυτή την τακτική; Η απάντηση, νομίζω, είναι σχετικά απλή. Εάν σκεφτούμε εντελώς καλοπροαίρετα, πράγματι η Δημοτική Αρχή επιθυμεί να βοηθήσει κάποιους συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη. Επίσης, η Δημοτική Αρχή εύλογα επιθυμεί διακαώς να παρουσιάσει έργο. Αυτό από μόνο του δεν είναι απαραίτητα κακό. Γίνεται όμως κακό, όταν στην προσπάθειά της αυτή μετέρχεται τρόπους απαράδεκτους και αναποτελεσματικούς. Το πρόβλημα είναι ότι μάλλον δεν έχει ούτε τη δύναμη, ούτε πιθανώς τη θέληση να βρει ή να χρησιμοποιήσει πόρους για τη χρηματοδότηση των «κοινωνικών πρωτοβουλιών της» μέσα στο ασφυκτικό και απάνθρωπο οικονομικό πλαίσιο της χώρας και της υποχρηματοδότησης των Δήμων, ούτε  προφανώς επιθυμεί να συγκρουστεί με τη Κεντρική Διοίκηση ή την Περιφέρεια προς αυτό τον σκοπό. Σημειωτέον ότι αντίθετα ο Δήμος, όπως ο ίδιος ανακοίνωσε, έχει επιτύχει σημαντική χρηματοδότηση για άλλους, επίσης σημαντικούς βέβαια τομείς, όπως τα έργα ανάπλασης και προστασίας του Άλσους, με τη συνεργασία της Περιφέρειας. Οπότε, όσον αφορά στην άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής, προτιμά τον οικονομικότερο, αλλά απείρως πιο πρόχειρο, αναποτελεσματικό, εν τέλει άδικο κοινωνικά, καθώς και ιδεολογικά προβληματικό τρόπο, τον εθελοντισμό.

Εθελοντές, λοιπόν, παντού. Και εργαζόμενοι ελάχιστοι... σε κάθε δραστηριότητα που υπάγεται στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής του Δήμου.  Όχι μόνο στον τομέα της υγείας και της πρόληψης (Κοινωνικό Ιατρείο-Φαρμακείο-Παντοπωλείο) ή της παιδείας (Κοινωνικό Φροντιστήριο), όπου λόγω του ευαίσθητου και άμεσου χαρακτήρα του δικαιωμάτων των ωφελουμένων μπορεί να αμβλυνθεί η παραπάνω κριτική και υπό προϋποθέσεις (δημόσιοι λειτουργοί που αμείβονται ούτως ή άλλως από το κράτος, σύμφωνη γνώμη των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων, αποφυγή αθέμιτου ανταγωνισμού με τήρηση της προϋπόθεσης της οικονομικής δυσπραγίας των ωφελουμένων κ.λπ.) να συμφωνήσει κανείς, αλλά σε κάθε τομέα… Από τα λογιστικά μέχρι την εκμάθηση ξένων γλωσσών... 

Καιρός πια είναι να παύσει η άκριτη προώθηση του εθελοντισμού εκ μέρους του Δήμου. Ας δημιουργήσει μόνιμες δομές στελεχωμένες από νόμιμα αμειβόμενους και ειδικευμένους εργαζόμενους για να εξυπηρετήσει τις απαραίτητες κοινωνικές πολιτικές που έχουν ανάγκη οι δημότες μας. Σίγουρα οι δομές αυτές θα στοιχίσουν κάτι παραπάνω από τις εθελοντικές και θα απαιτήσουν μέρος της κρατικής ή περιφερειακής χρηματοδότησης που λαμβάνει ο Δήμος. Με βεβαιότητα, όμως, θα είναι πιο αποτελεσματικές για όσους έχουν ανάγκη και πιο δίκαιες κοινωνικά για όλους!