Η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των
Κρατουμένων επισκέφθηκε πρόσφατα τις
φυλακές Κασσαβέτειας – αγροτικές και κλειστές- και κατέγραψε τα εξής:
Σε μια μεγάλη αγροτική έκταση, κοντά
στον Αλμυρό Μαγνησίας, συνυπάρχουν οι δύο φυλακές της Κασσαβέτειας που
αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικές λογικές. Πρόκειται αφενός για την αγροτική φυλακή,
μία απάντηση στον απόλυτο εγκλεισμό, η οποία αποτελεί και το μόνο δείγμα
αντεγκληματικής πολιτικής στο εγχώριο σωφρονιστικό σύστημα εδώ και έναν αιώνα. Αφετέρου
σε ένα μικρό οριοθετημένο τμήμα της έκτασης βρίσκεται η συνήθης κλειστή φυλακή,
που στη συγκεκριμένη περίπτωση κρατεί σε εγκλεισμό νέους 18-25 ετών.
1. Αγροτική φυλακή
Το βασικό στοιχείο είναι ότι η ζωή των κρατουμένων εδώ
διέπεται από την καθημερινή εργασία, ένα στοιχείο «κανονικότητας» που σπάει τη
στείρα τιμωρία του απόλυτου εγκλεισμού και προσιδιάζει σε μια διαδικασία επανένταξης,
κάτι άγνωστο στο «σωφρονιστικό» σύστημα. Οι κρατούμενοι εργάζονται κατά κανόνα
στην καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία, ενώ στο παρελθόν εργάζονταν και
στην παραγωγή προϊόντων και τη μεταποίηση. Η αμοιβή τους περιλαμβάνει ένα στοιχειώδες
συμβολικό ποσό καθώς και τον ευεργετικό
υπολογισμό του χρόνου έκτισης της ποινής (η μία μέρα προσμετράται για τρεις). Διαμένουν
συνήθως ανά 4 ή και 2, σπάνια ατομικά σε οικίσκους που βρίσκονται σε ένα τμήμα
της έκτασης, κοντά στα κτίρια της διοίκησης. Έχουν τα κλειδιά των σπιτιών τους,
ενώ ορισμένοι βελτιώνουν με δικούς τους πόρους τις στοιχειώδεις αυτές
κατασκευές. Η κατάσταση των κατασκευών είναι αναντίστοιχη με την εκ πρώτης όψεως
εικόνα, με κυριότερο πρόβλημά τους τα καρκινογόνα φύλλα ελενίτ που καλύπτουν
τις σκεπές και φλέγονται το καλοκαίρι με τις υψηλές θερμοκρασίες. Οι τουαλέτες
είναι στη μέση περίπου του χωραφιού, όπου λειτουργούν οι 3 (από τις 5) για 30
άτομα. Είναι εκεί που κάνουν και μπάνιο, με την όλη κατάσταση να επιδεινώνεται
πολλαπλά τον χειμώνα.
Η αγροτική
φυλακή δέχεται κρατούμενους δευτερογενώς (από μεταγωγή από άλλες φυλακές) και
υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Προκειμένου να μεταχθεί κανείς σε αγροτική
φυλακή οφείλει να έχει εκτίσει ένα ικανό τμήμα της ποινής του σε κλειστή φυλακή
και να έχει ήδη ασκήσει ορθά το δικαίωμα της άδειας. Μετά τη μεταγωγή του στην αγροτική φυλακή, περνά ένα «πειραματικό» στάδιο που η διάρκειά
του είναι μερικές εβδομάδες έως 2-3 μήνες και στη συνέχεια εντάσσεται στο κανονικό
πρόγραμμα της αγροτικής φυλακής. Αναλαμβάνει να εργαστεί είτε στον τομέα της
βόσκησης, είτε του αρμέγματος, είτε της καλλιέργειας σιτηρών ή λαχανικών κλπ. Τα
σιτηρά που παράγονται διατίθενται για ζωοτροφές. Τα λαχανικά πέρα από την
κάλυψη των αναγκών της φυλακής, διοχετεύονται και στις φυλακές της Λάρισας, του
Δομοκού και του Βόλου. Το γάλα πωλείται σε τοπική βιομηχανία γάλατος, ενώ θα
μπορούσε κάλλιστα, όπως υπογραμμίζει η διευθύντρια, να επεκταθούν οι δραστηριότητες
της αγροτικής φυλακής και στη διάθεση προϊόντων σε καταναλωτές, όπως π.χ. γάλατος.
Δυστυχώς το ξυλουργείο δεν λειτουργεί πλέον λόγω έλλειψης ανθρώπων με σχετική
κατάρτιση. Οι δραστηριότητες αυτές παράγουν έσοδα, τα οποία θα μπορούσαν και να
διπλασιαστούν αν λειτουργούσε όλο το εύρος των δυνατοτήτων.
Όσον αφορά τον ελεύθερο χρόνο των
κρατουμένων, λειτουργεί καφενείο σε έναν από τους οικίσκους. Στην εκπαιδευτική
διαδικασία δεν συμμετέχουν καθώς δεν έχουν κίνητρο περαιτέρω ευεργετικής
προσμέτρησης. Γενικά οι κρατούμενοι φτάνοντας εκεί μετά από πολυετή εγκλεισμό
σε κλειστή φυλακή εκτιμούν τις καλύτερες συνθήκες και είναι διατεθειμένοι να
σεβαστούν τους όρους λειτουργίας. Αναφέρονται στα προβλήματα των υποδομών, αλλά
η βασική τους έγνοια είναι οι όροι αποφυλάκισης και η ασάφεια των σχετικών
διατάξεων.
Η χωρητικότητα της αγροτικής φυλακής
Κασσαβέτειας είναι 250 άτομα, εντούτοις μόνον 124 θέσεις καλύπτονται, δηλαδή
λιγότερες από τις μισές, τη στιγμή που υπάρχουν κλειστές φυλακές όπου συχνά στοιβάζονται
διπλάσιοι κρατούμενοι από τις προβλεπόμενες θέσεις. Αντί λοιπόν να αποτελεί προτεραιότητα
η ενίσχυση του θεσμού της αγροτικής φυλακής, τόσο σε αριθμό όσο και σε υποδομές
καθώς και σε επιστημονικό-τεχνικό
δυναμικό, δεν υπάρχει καμία μέριμνα να αξιοποιηθούν οι διαθέσιμες θέσεις.
Την ίδια στιγμή ένας πληθυσμός 9000 και πλέον κρατουμένων είναι καταδικασμένοι
σε μια στείρα τιμωρητική και απάνθρωπη διαδικασία απόλυτου εγκλεισμού χωρίς να
τους δίνεται καμιά δυνατότητα επανένταξης, εκτίοντας την ποινή τους στις αγροτικές.
Το καθεστώς της αγροτικής φυλακής
συγκρινόμενο με αυτό της κλειστής σαφώς είναι περισσότερο θετικό για τους
κρατούμενους, πλην όμως σε σχέση με το παρελθόν οι δυνατότητες επανένταξης των κρατουμένων έχουν
συρρικνωθεί. Αρκεί να σταθεί κανείς μπροστά στη φωτογραφία όπου ο διευθυντής
συνόδευε τους κρατούμενους της αγροτικής φυλακής Κασσαβέτειας για μπάνιο πριν από
πολλές δεκαετίες! Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι κάποτε εκεί λειτουργούσε
γεωργική σχολή, ενώ σήμερα όχι.
2. Κλειστή φυλακή νέων
Δίπλα από τον οικισμό των κρατούμενων της αγροτικής φυλακής, μια περίφραξη
περιβάλλει ένα άθλιο παμπάλαιο διώροφο κτίριο, παγωμένο και υγρό με κυρίαρχη την
αίσθηση της μούχλας. Στο κτίριο λειτουργούν 4 θάλαμοι, 2 ανά όροφο, όπου έχουν
μοιράσει 19 κρατούμενους από 18 έως 25 ετών, πολλοί εκ των οποίων είναι απλώς υπόδικοι!
Η δικαστική εξουσία στέλνει νέους ανθρώπους, κυρίως από αποκλεισμένα κοινωνικά στρώματα,
μια ώρα αρχύτερα στη φυλακή απλώς και μόνον για να περιμένουν εκεί τη δίκη τους.
Η μόνη φροντίδα του κράτους γι’ αυτούς τους νέους είναι να τους
παραπέμπει από τον αποκλεισμό στον εγκλεισμό σ’ ένα προδιαγεγραμμένο έγκλημα
από την πλευρά του, αντί να δημιουργήσει δομές που θα εξασφαλίσουν ευκαιρίες
και δίχτυ προστασίας.
Οι
κρατούμενοι κατανέμονται σε διώροφα κρεβάτια, όταν οι περισσότεροι θάλαμοι
είναι άδειοι και κλειδωμένοι. Ντουλάπες δεν υπάρχουν. Η τουαλέτα του θαλάμου
είναι σε τραγική κατάσταση, οι τοίχοι σκαμμένοι από την υγρασία. Η θέρμανση του
μεγάλου θαλάμου επαφίεται στην ελάχιστη λειτουργία και απόδοση ενός παμπάλαιου
κλιματιστικού. Για να ζεσταθούν οι κρατούμενοι αναγκάζονται να μαζεύονται γύρω
από το καλοριφέρ του προθάλαμου της τουαλέτας! Στο διάδρομο που μυρίζει υγρασία
και μούχλα έχουν απλωμένα ρούχα, που τα πλένουν στο χέρι, αφού το πλυντήριο
έχει χαλάσει. Το τηλέφωνο είναι έξω στο προαύλιο όπου το χειμώνα είναι υποχρεωμένοι να στέκονται
στην παγωνιά για να τηλεφωνήσουν. Δίπλα στο μικρό τσιμεντένιο προαύλιο υπάρχει
ένα ευρύχωρο γήπεδο, όπου η διευθύντρια προσβλέπει να μετακινηθούν τα όρια ενός
μεγαλύτερου προαυλίου, αντίστοιχου των χώρων της Κασσαβέτειας.
Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση απευθύνεται
μόνο στους νέους. Λειτουργεί Δημοτικό σχολείο και Γυμνάσιο, όπως συμβαίνει στις
φυλακές ανηλίκων και νέων. Είναι θετικό ότι τα μαθήματα δεν πραγματοποιούνται
στο καταθλιπτικό κτίριο της φυλακής, αλλά στο κτίριο πολλαπλών χρήσεων, έναν
ευχάριστο, καθαρό, ανθρώπινο χώρο που σέβεται τους ανθρώπους και το σέβονται
και οι χρήστες του. Το Δημοτικό λειτουργεί σε ένα μικρό χώρο ως μονοθέσιο
σχολείο. Εκεί φοιτούν 2 ομάδες των 4 ατόμων περίπου. Η πρώτη ομάδα ξεκινά από
το επίπεδο του αλφαβητισμού, με 3 από τους 4 μαθητές να είναι Έλληνες πολίτες 19+
ετών -όπως είπε χαρακτηριστικά ο δάσκαλος- που δεν γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή!
Το Γυμνάσιο λειτουργεί στη μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων, όπου διδάσκονται όλα τα
μαθήματα από καθηγητές του Γυμνασίου Αγχιάλου σε ομάδες, γύρω από 3 τραπέζια. Την
ημέρα της επίσκεψης ο αριθμός των μαθητών που συναντήσαμε στις τάξεις ήταν μικρότερος
από τους μισούς κρατούμενους. Επιπλέον ένας μαθητής παρακολουθεί ΕΠΑΛ εκτός
φυλακής.
Γενικά τα επισκεπτήρια είναι
λιγοστά τόσο για τους έγκλειστους της αγροτικής, όσο και γι’ αυτούς της
κλειστής. Ρωτήσαμε έναν δεκαενιάχρονο γιατί δεν έχει επισκεπτήρια, η απάντηση
ήταν καταλυτική: γιατί οι γονείς του είναι στη φυλακή. Γι’ αυτά τα παιδιά που
μεγάλωσαν χωρίς γονική μέριμνα, η Πολιτεία αφήνοντάς τα στην τύχη τους προδιαγράφει
και τη δική τους πορεία προς τη φυλακή.
Ψυχοκοινωνική υποστήριξη
Στο κτίριο υπάρχει ένας μόνο καθαρός
και «ζεστός» χώρος, όπου λειτουργεί συμβουλευτική μία φορά την εβδομάδα για 26
τοξικοεξαρτημένους. Όμως η γενικότερη ψυχική υποστήριξη των κρατουμένων είναι
ουσιαστικά ανύπαρκτη. Πρακτικά ένας ψυχίατρος επισκέπτεται τη φυλακή μία φορά
το μήνα με την κινητή μονάδα του κέντρου ψυχικής υγείας Βόλου. Είναι αδιανόητο
η Πολιτεία να χώνει ανθρώπους στη
φυλακή, να τους στερεί την ελευθερία, να
τους επιβάλλει έναν περίγυρο εγκληματικότητας, τιμωρητικές συνθήκες ως τα όρια
της ανθρώπινης αντοχής -υποτίθεται για «σωφρονισμό»- και συγχρόνως να μην διαθέτει τον απαραίτητο
αριθμό ειδικών για ψυχική υποστήριξη. Κι
αυτή η διαπίστωση δυστυχώς είναι επαναλαμβανόμενη σε κάθε φυλακή.
Στην Κασσαβέτεια εργάζονται τρεις
κοινωνικοί λειτουργοί, οι οποίοι ταυτόχρονα υποστηρίζουν εκ περιτροπής, ανά
εξάμηνο, τη φυλακή του Δομοκού η οποία δεν διαθέτει κοινωνικό λειτουργό. Όπως
είπε ένας κοινωνικός λειτουργός εδώ δίνουν έμφαση στην εκπαίδευση, όπου
πράγματι χρειάζεται πολλή δουλειά προκειμένου να μπορέσουν οι κρατούμενοι να
δουν τον εαυτό τους να μετέχει σε μια μορφωτική διαδικασία. Επίσης οι πρακτικές
ανάγκες είναι πολλές, αφού το 90% των κρατούμενων είναι άποροι.
Υπηρεσίες υγείας
Για τις ανάγκες όλων των έγκλειστων στις φυλακές Κασσαβέτειας –αγροτική και κλειστή- υπάρχει
ένας μόνιμος παθολόγος και ένας κατ’ επίσκεψη, καθώς και δύο οδοντίατροι κατ’
επίσκεψη.
Επικοινωνία με τον έξω κόσμο
Συντηρούνται κάποιες ετήσιες επαφές για θρησκευτικούς λόγους. Είναι
ζητούμενο η εδραίωση ανταλλαγών για πολιτιστικούς, εκπαιδευτικούς και
ψυχαγωγικούς λόγους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι φυλακές συνυπάρχουν ειρηνικά με
το παρακείμενο χωριό από το οποίο χωρίζονται με απλούς φράχτες.
Η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των
Κρατουμένων ήδη από το 2013 έχει ανακινήσει το ζήτημα της υποβάθμισης των
αγροτικών φυλακών μέσω της τακτικής της μη κάλυψης των διαθέσιμων θέσεων. Ο
παραλογισμός αυτός συνεχίζεται. Η
Πολιτεία εξακολουθεί να στοιβάζει ανθρώπους στις κλειστές φυλακές με συνέπεια οι
ήδη βεβαρυμμένες συνθήκες διαβίωσης να γίνονται ακόμα χειρότερες, ενώ μετάγει λιγότερους από τους μισούς από τις
προβλεπόμενες θέσεις στις αγροτικές. Στερεί έτσι την ελπίδα από 9000 και πλέον
κρατούμενους να εκτίσουν ένα μέρος της ποινής τους σε σχετικά ανθρώπινες
συνθήκες. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μαρασμού και τελικά κλεισίματος
των αγροτικών φυλακών, παρότι θα μπορούσε η αγροτική παραγωγή να διπλασιαστεί, οι
ανενεργές μονάδες να αναβιώσουν, και τα έσοδα να διπλασιαστούν επ’ ωφελεία
εναλλακτικών δομών που για τη δημιουργία τους προτάσσεται πάντα ως πρόβλημα το
κόστος.
Απαιτούμε
από το υπουργείο Δικαιοσύνης που έχει την ευθύνη της λειτουργίας των φυλακών να
διασφαλίσει τη ροή κρατουμένων προς τις αγροτικές φυλακές και να συμπεριλάβει
μεγαλύτερο αριθμό κρατουμένων σ’ αυτόν τον τρόπο έκτισης των ποινών, επιπλέον
δε να ενισχύσει και την επαγγελματική κατάρτιση των εκεί εγκλείστων.
Απαιτούμε ο
θεσμός της έκτισης της ποινής σε αγροτικές φυλακές να συμπεριλάβει το σύνολο
της γυναικείας φυλακής της Θήβας.
Απαιτούμε από
τη λεγόμενη Πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της απέναντι στους έγκλειστους της
κλειστής φυλακής Κασσαβέτειας και να πράξει ό,τι δεν έπραξε έως τώρα, με
αποτέλεσμα να βρίσκονται στη φυλακή αυτοί οι νέοι άνθρωποι, όπως και τόσοι άλλοι
σε ανάλογες φυλακές, εξαιτίας της εγκληματικής αμέλειας των κρατικών δομών, της
παιδείας, της υγείας, της κοινωνικής μέριμνας. Και το ελάχιστο που μπορεί να
πράξει για τους νέους αυτούς είναι να τους παράσχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη
και επαγγελματική κατάρτιση σε κοινωνικές δομές εκτός φυλακής, με στόχο την ομαλή κοινωνική επανένταξή τους.
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου