Για την Ελλάδα και την Μικρασία αν δεν είχε συμβεί η Καταστροφή του 1922 (Η γνώμη του ιστορικού Βασίλη Παναγιωτόπουλου)

"Αναδημοσιεύσεις από τον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας" http://www.kosmosnf.gr/ 

Στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας» για το θέμα του τίτλου καταχώρησα στις 21 Δεκεμβρίου 2013 την γνώμη του Φιλαδελφειώτη πολιτικού Βασίλη Εφραιμίδη – σήμερα καταχωρώ την γνώμη του ιστορικού Βασίλη Παναγιωτόπουλου.

Υπενθυμίζω πως πρόκειται για γνώμες που διατυπώθηκαν ως απαντήσεις στο αν του τίτλου όταν κλήθηκαν γι” αυτό από την εφημερίδα «Τα Νέα» το 1992 μ” αφορμή την συμπλήρωση 70 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή.

Να λοιπόν τι απάντησε ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος:

Σμύρνη, Σεπτέμβριος 1922

«Ανεξάρτητα από την εκτίμηση που έχουμε να κάνουμε για το νόημα, την χρησιμότητα ή την σκοπιμότητα της Μικρασιατικής εκστρατείας και τις ευθύνες συγκεκριμένων πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων για την διεξαγωγή της, πρέπει να επισημάνουμε ότι οι πιέσεις κατά του Ελληνικού στοιχείου, οι οποίες συχνά έφταναν σε πράξεις εξόντωσης, άρχισαν πολύ πριν από την Μικρασιατική εκστρατεία και εντάσσονταν στην γενικότερη ροπή αποκάθαρσης και ομογενοποίησης της νέας Τουρκίας.

Ας θυμηθούμε πρόχειρα μερικούς αριθμούς: από το 1913 ως το 1919 από τους Ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας 150.000 άτομα υποχρεώθηκαν να μεταναστεύσουν και πάνω από 500.000 μετατοπίστηκαν βίαια στο εσωτερικό της.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, οι Ελληνικοί πληθυσμοί ήταν υποχρεωμένοι να επιλέξουν ανάμεσα στην μετανάστευση εκτός Τουρκίας και στην παραμονή, μέσα σε νέες καταπιεστικές συνθήκες ζωής, στους πανάρχαιους τόπους των προγόνων τους που έξαφνα, για πρώτη φορά ύστερα από πολλούς αιώνες, και ας φαίνεται αυτό παράξενο, γίνονταν πραγματικά τουρκικοί.

Αντίθετα, στην απέναντι όχθη, η εθνική εστία – η Ελλάδα του 1913 – μεγάλη και ελπιδοφόρα, ήταν έτοιμη να τους υποδεχτεί. Αλλά και η Αίγυπτος παραδοσιακός τόπος μετανάστευσης Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχε ακόμη κορεσθεί. Το ίδιο και η Ρωσία, η οποία δέχτηκε σοβαρό αριθμό Ποντιακού Ελληνισμού. Η Αμερική επίσης.

Πίεση, λοιπόν, προς μετανάστευση των αλλογενών, παρά συνθήκες ειρηνικής και ισότιμης συμβίωσης, διαμορφώνονταν στην Τουρκία, τις τελευταίες δεκαετίες πριν από την Μικρασιατική Καταστροφή. 

Την ένταση και τα όρια αυτών των πιέσεων κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει αναδρομικά.

Δύο παραδείγματα πάντως μπορούν να αποτελέσουν σημεία στήριξης των υποθέσεων του παρόντος σημειώματος: η σταδιακή αλλά συστηματική εκδίωξη του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης και η επανεγκατάσταση, με ελαφρότατα συγκεκαλυμένο τρόπο, της τουρκικής κυριαρχίας στην Κύπρο.

Και τα δύο αυτά παραδείγματα δίπλα σε εκείνα που επιλεκτικά αναφέρθηκαν παραπάνω, διώξεις Αρμενίων και Ελλήνων προ της Μικρασιατικής εκστρατείας, δείχνουν ότι η Τουρκία ζούσε πια στον αστερισμό του εθνικισμού παρά σε εκείνον του οικουμενισμού.

Ας μην ξεχνάμε ακόμη ότι την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών την επέβαλαν οι Τούρκοι κατά την Συνθήκη της Λωζάνης (1923) και με αυτήν ακριβώς πέτυχαν την εκδίωξη από την Τουρκία μεγαλύτερου αριθμού Ελλήνων από αυτόν που είχε παρασύρει η στρατιωτική κατάρρευση.

Χωρίς να λησμονούμε τα χιλιάδες ανώνυμα θύματα της «Ανατολικής κρίσης», που κορυφώθηκε με την Μικρασιατική Καταστροφή, ας τελειώσουμε με μία αναφορά στον χώρο της τέχνης και των ανθρώπων της, που εικονογραφεί χαρακτηριστικά αυτό το διπλό παιχνίδι της ήπιας και απροκάλυπτης βίας, της μετανάστευσης ή της εξόντωσης.

Αν ο Κοσμάς Πολίτης, ο Ηλίας Βενέζης, η Διδώ Σωτηρίου βρήκαν αραξοβόλι σε ένα άλλο κομμάτι της γης των προγόνων τους, ο Κωνσταντίνος Καβάφης αναπαύθηκε στην γειτονική Αίγυπτο και ο Ηλίας Καζαντζίδης, αλλιώς Elia Kazan, βρήκε καταφύγιο στην μακρινή America. 

Η Καταστροφή είχε χίλια πρόσωπα».

Μένει τώρα να σημειώσω πως όσα παραπάνω καταχώρησα, του ιστορικού Βασίλη Παναγιωτόπουλου, δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα «Τα Νέα» την Δευτέρα 3 Αυγούστου 1992.

Κώστας Π. Παντελόγλου