Αριστεροί για ζητήματα πολεοδομίας στην Ελλάδα .2: Σχετικά δημοσιεύματα στο περιοδικό «Σύγχρονα Θέματα» (1962-1967)

"Αναδημοσιεύσεις από τον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας" http://www.kosmosnf.gr/

Στο προηγούμενο γραφτό μου επί του θέματος σημείωνα ότι κακομεταχείριση υπέστη το περιοδικό «Σύγχρονα Θέματα» (1962-1967) από δύο αναρτήσεις του Καθηγητή ΕΜΠ Γ. Σαρηγιάννη στο www.greekarchitects.gr στις 24.1.2013 και 25.1.2014.

Με το σημερινό γραφτό μου θέλω οι αναγνώστες να αποκτήσουν, με λίγα λόγια, σωστή εικόνα για το περιοδικό «Σύγχρονα Θέματα», κι ακόμα να πληροφορηθούν για δημοσιεύματά του σχετικά με ζητήματα πολεοδομίας στην Ελλάδα.

Το περιοδικό «Σύγχρονα Θέματα», περιοδικό επιστημονικής έρευνας και επιστημονικού προβληματισμού, εκδίδονταν, αρχής γενομένης από το φθινόπωρο του έτους 1962 μέχρι την δικτατορία των συνταγματαρχών, κάθε δίμηνο, με υπεύθυνους συντάκτες αλληλοδιάδοχα τους κοινωνικά προσανατολισμένους επιστήμονες Μάρκο Γκιόλια, Γιάννη Τομπρογιάννη, Κώστα Πολίτη (Ευτύχη Μπιτσάκη) και Άγγελο Φουστούκο. Εκδότες, αρχικά ο Κώστας Μανωλκίδης, και στην συνέχεια ο Σταμάτης Χρυσολούρης, επιστήμονες και οι δυο, κοινωνικά και αυτοί προσανατολισμένοι.

Από τις σελίδες του περιοδικού «Σύγχρονα Θέματα» σχετικά με ζητήματα πολεοδομίας, είδαν το φως της δημοσιότητας κείμενα των παρακάτω επιστημόνων:

1) Γιάννης Τομπρογιάννης: «Κατοικία, οικισμός, πολεοδομία» (1962) – «Η καταστροφή των ορεινών εδαφών» (1963) – «Το συγκοινωνιακό πρόβλημα» (1963) – «Το ξεπούλημα εθνικών εδαφών» (1964) – «Η οργάνωση βιομηχανικών περιοχών» (1966) – «Προγραμματισμός και φορείς περιφερειακής αναπτύξεως» (1966).

Του Γιάννη Τομπρογιάννη ήταν και το Διάγραμμα Μελετών Εθνικοοικονομικής Ανάπτυξης και η λεπτομερής ανάλυση αυτού (σε συνεργασία με τον Ι. Παπαζάχο), που δημοσιεύθηκαν στα «Σύγχρονα Θέματα» το 1964 και είχαν σκοπό την παρακίνηση για πλατειά συνεργασία των επιστημόνων σε έρευνες και μελέτες προβλημάτων εθνικοοικονομικής ανάπτυξης (περιλαμβανομένων και των αφορώντων τους οικισμούς φυσικά).

2) Νίκος Κιτσίκης: «Η θέση της επιστήμης στην πολιτική ζωή» (1963) – «Το ξεπούλημα των ακτών μας» (1965).

3) R. Sarger: «Πολεοδομία και κοινωνιολογία» (1963).

4) Πλάτων Εμμανουηλίδης: «Πολεοδομία ή επιβίωσις» (1964)

5) Γρηγόρης Διαμαντόπουλος: «Τι είναι το ρυθμιστικό πολεοδομικό σχέδιο» (1965)

6) Ευάγγελος Βαγιανός: «Εμείς και οι ακτές μας» (1965)

7) Πάτροκλος Καραντινός: «Le Corbusier» (1965).

Το περιοδικό «Σύγχρονα Θέματα» αφιέρωσε ένα τεύχος του στο θέμα του Β” Συνεδρίου των Αρχιτεκτόνων με θέμα «Πολεοδομία και Λαϊκή Κατοικία», δημοσιεύοντας σχετικά κείμενα της Σύνταξης του περιοδικού, του Γιάννη Τομπρογιάννη, του Δήμου Μέξη, του Γεώργιου Σπηλιόπουλου – και ακόμη την Απόφαση του Συνεδρίου και αποσπάσματα από τις εισηγήσεις των Κώστα Μπίτσιου, Αχιλλέα Σπανού, Γεώργιου Σκιαδαρέση, Πάνου Τσολάκη, Νικόλαου Μουτσόπουλου, και Γεωργίου Κανδύλη (1962).

Τα «Σύγχρονα Θέματα» δημοσίευσαν (1965) τον χαιρετισμό της Ρόζας Ιμβριώτη από μέρους της ΕΔΑ στο Δ” Συνέδριο των Αρχιτεκτόνων, αλλά και την εισήγηση του Νίκου Σωτηράκη στο ίδιο Συνέδριο που το θέμα του ήταν «Κτίρια Μορφώσεως και Επιμορφώσεως» – και ο χαιρετισμός και η εισήγηση που μνημόνευσα στενή έχουν την σχέση με το ζήτημα που στο γραφτό αυτό με απασχολεί.

Σχετικά με το Ε” Συνέδριο των Αρχιτεκτόνων (*) τα «Σύγχρονα Θέματα» δημοσίευσαν (1966) το Πρόγραμμα Εργασιών του Συνεδρίου – το κείμενο του Ίνι Μεσσαρέ «Το Ε” Πανελλήνιο Συνέδριο Αρχιτεκτόνων και η παρουσία της Εταιρίας Μελετών Οικονομικής και Κοινωνικής Αναπτύξεως (ΕΜΟΚΑ)» όπου συμπεριλαμβάνει και τα Συμπεράσματα του Συνεδρίου – και τις δύο εισηγήσεις της ΕΜΟΚΑ στο Συνέδριο:
1. «Η δομή των περιοχών κατοικίας και η επίδρασή της στο ρυθμιστικό σχέδιο του Λεκανοπεδίου Αθηνών» για την οποία εργάστηκαν κατ” αλφαβητική σειρά η Αργυρώ Γκαμίνη, η Αννελίζ Διαμαντοπούλου, ο Γρηγόρης Διαμαντόπουλος (ο οποίος και την παρουσίασε), ο Διονύσιος Διγενής, η Αννίτα Ζούπα, ο Δημήτριος Ιωαννίδης, ο Ιωσήφ Κοέν, η Μάρω Κοσσιώνη, ο Ίνις Μεσσαρέ, η Εύα Πατίκη, ο Νάρκισσος Πετριόλι και η Έφη Χαλκιά – 2. «Θεσμολογικά και οικονομικά προβλήματα του ρυθμιστικού σχεδίου» για την οποίαν εργάστηκαν οι αρχιτέκτονες: Μπέττυ Βακαλοπούλου, Λουίζα Γρηγοράκου, Κωνσταντίνος Μπούζενμπεργκ (ο οποίος και την παρουσίασε), Κίμων Χατζημιχελάκης, οι οικονομολόγοι: Αιμίλιος Ζαχαρέας, Δανάη Κακουσαίου, Γιώργος Μουλαδέλης, Σ. Τριαντογιάννης, Ιωάννα Τσιβάκου, και οι νομικοί: Χριστόφορος Αργυρόπουλος, Ιω. Κοκκινίδης, Γ. Μακρής, Δήμος Μέξης, Σωτήρης Πούλος, Βασίλειος Σταυριανέας, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς.

Στις σελίδες του περιοδικού «Σύγχρονα Θέματα» τα προδικτατορικά χρόνια του ’60, οι αναγνώστες διάβαζαν και ειδήσεις για δραστηριότητες του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, του Αθηναϊκού Κέντρου Οικιστικης, ακόμη και της Υπηρεσίας Οικισμού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων για ζητήματα πολεοδομίας, και τούτο διότι οι κινούμενοι στις γραμμές του κομμουνιστικού, του αριστερού και δημοκρατικού κινήματος της Ελλάδας εκείνη την εποχή – και τέτοιοι ήσαν και οι υπεύθυνοι των «Σύγχρονων Θεμάτων»- είχαν ενιαιομετωπική αντίληψη και πρακτική, πίστη στις ιδέες τους και αυτοπεποίθηση ότι θα τα βγάλουν πέρα με την αντίπερα όχθη στον διάλογο τον οποίο πάντοτε επεδίωκαν, αναπτύσσοντας προφορικά ή γραφτά σοβαρή επιχειρηματολογία, καρπό της προσπάθειάς τους προς κατάκτησιν της επιστημονικής γνώσης. Δεν στέκονταν μακρυά από το επίκεντρο του προβλήματος, με το «ιδεολογικόμετρο» στο χέρι προκειμένου να λογοκρίνουν και εν τέλει να θάψουν απόψεις και πρόσωπα. Έδιναν βήμα σε όσους αναφέρονταν σε ζητήματα της επιστήμης, επεξεργάζονταν επιστημονικά πλευρές της ζωής του Λαού και της Χώρας, φιλοξενούσαν τον αντίλογο. Τα λέγω αυτά μετά γνώσεως όχι μόνο ως συνειδητός αναγνώστης των «Σύγχρονων Θεμάτων», αλλά και ως ένας εκ των συντακτών της «Πανσπουδαστικής» και των συνεργατών της «Γενιάς μας». Ουδέποτε μου αρνήθηκαν την δημοσίευση κειμένων μου η «Πανσπουδαστική» και η «Γενιά μας» προδικτατορικά (δημοσιεύτηκαν δεκάδες κείμενά μου σ” αυτές), ουδέποτε λογόκριναν τα κείμενά μου αυτά έστω σε ένα «και»…

Στα «Σύγχρονα Θέματα» δημοσιεύτηκαν και κείμενα που έχουν μια συνάφεια με ζητήματα πολεοδομίας όπως, επί παραδείγματι, το κείμενο του Κώστα Διαφωνίδη «Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ελλάδας» (1965) – το κείμενο του Ι. Παπαζάχου «Η περιφερειακή ανάπτυξις της Ελλάδος» (1964) – και το κείμενο του Αιμίλιου Ζαχαρέα «Τι είναι δημοκρατικός οικονομικός προγραμματισμός» (1964). Και άλλα κείμενα θα μπορούσα να προσθέσω σ” αυτή την παράγραφο, αλλά είπαμε «επί παραδείγματι»…

Προσθέτω όμως την βιβλιοκριτική του Marcel Cornu για το βιβλίο του Jacques Riboud «Πολεοδομική Ανάπτυξη (Αναζήτηση μιας αρχής)», Editions Magazines, Παρίσι 1965, που φιλοξενήθηκε στα «Σύγχρονα Θέματα» (1965), αλλά και το κείμενό τους αναφορά στις εργασίες του ΣΤ” Συνεδρίου των Αρχιτεκτόνων με θέμα «Η ελληνική Αρχιτεκτονική και η σύγχρονη Τεχνολογία», μαζί με τα Συμπεράσματα του Συνεδρίου (1966)
___________
(*) Το θέμα του Ε” Συνεδρίου των Αρχιτεκτόνων ήταν «Προβλήματα της Μείζονος Περιοχής Αθηνών».

Κώστας Π. Παντελόγλου