Επίσκεψη της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων στις Γυναικείες Φυλακές του Ελεώνα Θηβών

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Επίσκεψη της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων

στις Γυναικείες Φυλακές του Ελεώνα Θηβών

                                                                                     

                                                            

                                                                   Αθήνα 23, Ιανουαρίου 2017

Στις 19/12/2016, η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων επισκέφτηκε τις Γυναικείες Φυλακές Ελεώνα Θηβών για δεύτερη φορά μέσα στο 2016 (η 1^η ήταν τον Φεβρουάριο 2016). Διαπίστωσε ότι δυστυχώς ουσιαστικές αλλαγές δεν έχουν υπάρξει, παρά τις κάποιες μικροεπεμβάσεις, οι οποίες θα αναφερθούν στη συνέχεια.

Στη φυλακή ζουν 380 γυναίκες έναντι 300 προβλεπόμενων θέσεων. Στοιβαγμένες σε θαλάμους ανά 12-17, επί ατέλειωτες ώρες κάθε μέρα, επί ατέλειωτες μέρες, επί ατέλειωτα χρόνια εγκατάλειψης. Μεταξύ αυτών 33 με ισόβια κάθειρξη. Οι 180 είναι άπορες και λαμβάνουν –μόνο αυτές- τα βασικότερα είδη υγιεινής από την κοινωνική υπηρεσία. Οι 55 είναι εξαρτημένες, από τις οποίες 8 συμμετέχουν στην κοινότητα απεξάρτησης. Σε ειδική πτέρυγα κρατούνται 12 κορίτσια μετεφηβικής ηλικίας 18-21 ετών (στην αρχή του 2016 ήταν 4). 11 μωρομάνες ζουν με τα 11 μωρά τους ηλικίας μέχρι τριών ετών σε μία ημιυπόγεια πτέρυγα, η καθεμιά με συγκελίτη το ίδιο το μωρό της. Είναι μητέρες που είτε «επέλεξαν» να μην αποχωριστούν τα μωρά τους είτε δεν διέθεταν άλλη εναλλακτική πέρα από την απειλή να σταλούν τα παιδιά τους σε ίδρυμα. Είναι η σκληρή πραγματικότητα που αποδεικνύει το ατελές της νομοθετικής παρέμβασης Παρασκευόπουλου, κατά την οποία μητέρες παιδιών μέχρι 8 ετών που εκτίουν ποινή μικρότερη των 10 ετών μπορούν να εκτίσουν την ποινή τους σε κατ’ οίκον περιορισμό. Από τότε, με βάση αυτή τη διάταξη, αποφυλακίσθηκε μόνο μία μητέρα, ενώ διανύουμε τον δεύτερο χρόνο εφαρμογής της. Εξακολουθούν να παραμένουν έγκλειστες, σε κατάσταση αφασίας, χωρίς να κάνουν ή να μαθαίνουν τίποτε, να πηγαινοέρχονται με τα αγέλαστα παιδιά αγκαλιά από το διάδρομο των κελιών έως το χωλ, όπου υπάρχουν και κάποια παιδικά παιχνίδια.

Περίπου 60 ακόμη μητέρες μικρών παιδιών πήραν την άλλη σκληρή απόφαση, να στερηθούν δηλαδή τα παιδιά τους. Είναι εκείνες που διαθέτουν την εναλλακτική να τα αφήσουν σε κάποιο μέλος της οικογένειάς τους. Τα παιδιά τους μεγαλώνουν αποξενωμένα βίαια από τη μάνα τους, με όλες εκείνες τις συνέπειες που έχει περιγράψει το σύνολο της ψυχιατρικής ανά τους αιώνες. Η θλίψη τους για τη στέρηση των παιδιών τους, αλλά κυρίως για τα ίδια τα παιδιά τους που μεγαλώνουν με τη στέρηση της μάνας τους είναι κυρίαρχη. Προσπαθούν να αντλήσουν βοήθεια από τις κοινωνικές υπηρεσίες της φυλακής, ενώ αρκετές εργάζονται. Παρά το τραγικό βίωμα της στέρησης μητέρων και παιδιών, θεωρούν ότι ο εγκλεισμός τους μαζί τους θα ήταν χειρότερη επιλογή.

Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη

Λίγες ειδικότητες γιατρών καλύπτονται οργανικά, ενώ ο εθελοντισμός καλύπτει πάγια κενά των υπηρεσιών υγείας. Η διεύθυνση μίλησε για έλλειψη κονδυλίων και έδειξε ικανοποίηση με την υποκατάσταση από εθελοντές πολλών ειδικοτήτων. Επίσης υπηρεσίες τηλεψυχιατρικής παρέχει η ΜΚΟ Κλίμακα (πάλι οι ΜΚΟ). Παρά τις ανάγκες ψυχικής υποστήριξης και τις αυξημένες ανάγκες των μητέρων και των μωρών, η υποστήριξη παρέχεται κατόπιν αιτήματος και όχι ως πάγια υπηρεσία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα λόγω της γενικότερης άγνοιας, παθητικότητας και αδράνειας των κρατουμένων να παραμένουν αβοήθητες πολλές εξ αυτών, εις βάρος τόσο των ίδιων όσο και των παιδιών τους.

Καθημερινότητα

Το ψύχος περονιάζει στη διάρκεια του χειμώνα το λόφο και τα υποβαθμισμένα κτίρια. Το καλοριφέρ λειτουργεί 2 ώρες το βράδυ, με αποτέλεσμα οι κρατούμενες να ζουν σε συνθήκες ψυγείου. Ο διευθυντής διευκρίνισε ότι όταν κάνει πολύ κρύο, το καλοριφέρ ανάβει για άλλες δύο ώρες και στις 12:30 το μεσημέρι. Ποιες θεωρούνται πολύ κρύες μέρες παραμένει αδιευκρίνιστο, αφού την ημέρα που επισκέφθηκε η Πρωτοβουλία τη φυλακή η θερμοκρασία ήταν τόσο χαμηλή που πάγωνες όταν κυκλοφορούσες έξω από τα γραφεία -προφανώς δεν συγκαταλέχθηκε στις μέρες εξαίρεσης. Μόνο στην πτέρυγα των μωρών υπήρχε σχετική ζέστη, αφού επιτρέπεται ηλεκτρικό καλοριφέρ ανά κελί. Η γενίκευση όμως επιμέρους θερμαντικών λύσεων (ακόμη και με έξοδα των κρατουμένων όπως συμβαίνει σε κάποιες φυλακές) δεν υποστηρίζεται από την υφιστάμενη ηλεκτρολογική εγκατάσταση – αλλά και να υποστηριζόταν τελικά θα κατέληγε στον πυρήνα του ίδιου προβλήματος, της έλλειψης επαρκούς κονδυλίου για θέρμανση.

Αναφορικά με τις ώρες παροχής ζεστού νερού για μπάνιο, σύμφωνα με την αφοπλιστική απάντηση κάποιων κρατουμένων, επαρκεί εφόσον εξακολουθεί ο αριθμός των κρατουμένων που προβαίνει σε συχνή χρήση να είναι περιορισμένος!

Η Πρωτοβουλία συζήτησε με τη διεύθυνση τη λύση των φωτοβολταϊκων, η οποία είπε ότι θα την εξετάσει, καθώς και την αναβάθμιση της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης.

Όσον αφορά το φαγητό, η διοίκηση εξήρε το καλό και καθαρό φαγητό που παρασκευάζουν οι κρατούμενες – κάτι που επιβεβαίωσαν και οι εργαζόμενες στην κουζίνα.

Προγράμματα κατάρτισης- εκπαίδευσης

Λειτουργεί Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ), όπου φοιτούν 40 μαθήτριες. Περίπου 20 γυναίκες συμμετέχουν στα προγράμματα αρτοποιών και μπαρίστα και ακόμη λιγότερες στην ομάδα ραψίματος σεντονιών. Και υπάρχουν άλλες 300 γυναίκες-σκιές, που η φυλακή μετά το πέρας της τιμωρίας τους, θα τις αδειάσει στην κοινωνία από άποψη εφοδίων ζωής ακριβώς στο σημείο που μπήκαν, με επιπλέον το στίγμα της φυλακής και το τραύμα απ’ αυτή.

Ένας μικρός αριθμός εργάζεται σε εργασίες υποστηρικτικές της λειτουργίας της φυλακής, προκειμένου να επωφεληθούν από τον συνυπολογισμό τους στη μείωση του χρόνου εγκλεισμού. Διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν περιθώρια επεξεργασίας του συστήματος αντιστοίχησης της επιμέτρησης του χρόνου σε συνάρτηση με το βαθμό δυσκολίας της εργασίας, ώστε να αποκτήσουν κίνητρο περισσότερες κρατούμενες και να ενεργοποιούνται τουλάχιστον σ’ αυτό το επίπεδο.

Σύνδεση με την κοινωνία

Οι οικογενειακοί δεσμοί είναι ο μόνος ζωντανός και ευεργετικός δεσμός που μπορεί να συντελέσει στη διατήρηση μιας ελάχιστης σύνδεσης με την κοινωνία, δεδομένου ότι μια ουσιαστική διαδικασία επανένταξης είναι ανύπαρκτη. Αυτή η επαφή με την οικογένεια συμπυκνώνεται στα τηλεφωνήματα (είδος πανάκριβο – αν υπολογίσει κανείς μόνο το κόστος των τηλεκαρτών) και θεωρητικά ακόμη πληρέστερα στα επισκεπτήρια. Στην πράξη όμως τα επισκεπτήρια, με τους όρους που πραγματοποιούνται, μάλλον υποσκάπτουν περαιτέρω τις ήδη τραυματισμένες οικογενειακές σχέσεις. Ομολογουμένως, αυτό μόνο μπορεί να κάνει το επισκεπτήριο της μισής ώρας πίσω από το τζάμι και διά μέσου τηλεφωνικής συσκευής. Μια οικογένεια καλείται να πληρώσει για να ταξειδέψει επί κάποιες ώρες έως τη Θήβα για να δει το συγγενικό της πρόσωπο επί μισή ώρα, να βρει το κουράγιο πίσω από το τζάμι να ξεκινήσει μια συνομιλία και ακόμη, και αν οπλιστεί με όλη την αποφασιστικότητα  του κόσμου να προσφέρει στήριξη, αγάπη, αποδοχή, προοπτική,  δεν είναι τεχνικά δυνατό να επικοινωνηθεί τίποτε απ’ αυτά, όταν σε απόσταση κάποιων εκατοστών άλλες οικογένειες παλεύουν εξίσου αμήχανα, κάτω από αυτές τις αφύσικες συνθήκες μη επικοινωνίας, να ακουστούν.

Οι απαράδεκτες συνθήκες επισκεπτηρίου, κοινές σε όλες τις φυλακές, δύσκολο να βελτιωθούν σύμφωνα με την διεύθυνση, λόγω έλλειψης χώρου και προσωπικού. Όταν ρωτήθηκε η διεύθυνση γιατί δεν αξιοποιεί τις μετατάξεις, απάντησε ότι δεν θέλουν οι υπάλληλοι να μετατάσσονται εκεί. Βέβαια μέχρι να υπάρξει χώρος και προσωπικό, υπάρχει μια ολόκληρη αίθουσα εκδηλώσεων που χρησιμοποιείται ελάχιστες φορές  μέσα στο χρόνο. Μια αίθουσα που έχει  τις προϋποθέσεις για πιο ανθρώπινα επισκεπτήρια περισσότερων μελών της οικογένειας γύρω από ένα τραπέζι, χωρίς τζάμι, χωρίς φωνές, χωρίς κλεψύδρα.

Το διαφημισμένο παιδικό επισκεπτήριο είναι ένα εσωτερικό δωμάτιο με ζωγραφιές στους τοίχους και πολύχρωμα έπιπλα, όχι πάνω από 10 τετρ. μέτρα, που μπορεί να φιλοξενεί μία οικογένεια με μικρά παιδιά επί μισή ώρα ή και περισσότερο από μισή ώρα σε περίπτωση που δεν υπάρχουν άλλα μέλη άλλης οικογένειας να περιμένουν.

Τι έχει αλλάξει

·         Οι τοίχοι έχουν βαφτεί κι αυτό δίνει μια αίσθηση καθαριότητας στους διαδρόμους, στα γραφεία και στα κελιά με τις μωρομάνες που επισκέφτηκε η Πρωτοβουλία. Αξίζει να αναφερθεί η δημιουργική δουλειά μιας κρατούμενης, η οποία έχει απλόχερα αποτυπώσει τις καλαίσθητες ζωγραφιές της στους τοίχους της φυλακής.

·         Το προαναφερθέν δωμάτιο για επισκεπτήριο παιδιών, που υλοποιήθηκε από την ομάδα Ξεblogάρισμα είναι θετικό, αν και μάλλον προσιδιάζει με ένα πιλοτικό δείγμα αυτού του είδους, καθώς δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το σύνολο των αναγκών.

·         Ένα από τα 11 μωρά πηγαίνει στον παιδικό σταθμό της Θήβας. Το άλλο τρίχρονο παιδί παραμένει σε απόλυτο εγκλεισμό, προσκολλημένο απόλυτα στη μητέρα του -και οι δυό τους με οξυμμένα προβλήματα, πολλαπλασιασμένα στην περίπτωση του μικρού αγοριού. Παραμένουν και οι δυό αβοήθητοι από οποιαδήποτε ψυχοθεραπευτική υποστήριξη, καθώς η μητέρα δεν έχει καταθέσει αίτημα. Ένας ολέθριος φαύλος κύκλος, όπου αναμένεται ως μόνη από μηχανής λύση η αποφυλάκισή τους, η οποία θα τους παραδώσει εξίσου αβοήθητους στην κοινωνία με την προσθήκη ενός τεράστιου προβλήματος, απότοκου της φυλάκισής τους.

Συνολικά η διοίκηση αναφέρθηκε στις καλές συνθήκες της φυλακής, στις πολιτιστικές ομάδες που λειτουργούν, στους γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων. Επισημαίνεται ότι αυτά δεν είναι θεσμικό προσωπικό και λειτουργίες, προκύπτουν από εθελοντική προσφορά, που σήμερα υπάρχει και ενδεχομένως αύριο ή το καλοκαίρι να εκλείψει. Η διοίκηση πάντως διευκρίνισε ότι η προσφορά αυτή υλοποιείται γιατί η συγκεκριμένη φυλακή ανταποκρίνεται στην προσφορά των εθελοντών (κάτι που δεν είναι αυτονόητο σε όλες τις φυλακές).

Αντί επιλόγου

Παραμένει το ζητούμενο η φυλακή να πάψει να επιβαρύνει περαιτέρω τους ανθρώπους που κατέληξαν εκεί. Έστω σ’ αυτό το στάδιο να υπάρξει φροντίδα για κοινωνική και επαγγελματική κατάρτιση, για εκπαίδευση και ψυχοκοινωνική υποστήριξη των γυναικών που κατά κανόνα είναι αποκλεισμένες απ’ όλα αυτά, έτσι ώστε να  ξαναβρεθούν στην κοινωνία με καλύτερους όρους, τόσο για τις ίδιες όσο και για τους γύρω τους. Η λεγόμενη επανένταξη δεν υφίσταται ούτε ως διαδικασία πίσω από τα κάγκελα ούτε ως δομές έξω απ αυτά, στα πρώτα στάδια της αποφυλάκισης.  Οι κρατούμενες παραπαίουν βουλιαγμένες μέσα στην αδράνεια, στη στέρηση επικοινωνίας, στην παγωνιά τον χειμώνα, στην απουσία κάθε νοήματος. 

Στοιβαγμένες, με όλα τα επακόλουθα που επιφέρει ο υπερπληθυσμός, ο οποίος τροφοδοτείται από τις δεύτερες σκέψεις διαφόρων σωμάτων ως προς την εφαρμογή των νόμων. Τροφοδοτείται από τα δικαστικά συμβούλια που καλούνται να ξανα-αποφασίσουν για την απόλυση υπ’ όρον, που κατά κανόνα απορρίπτουν ή από τα συμβούλια φυλακής που καλούνται να ξανα-αποφασίσουν για τις άδειες που κατά κανόνα απορρίπτουν. Τροφοδοτείται από τους βουλευτές με τους νόμους τους. Από τους δικαστές που εύκολα στέλνουν τοξικοεξαρτημένες στη φυλακή αντί σε δομές θεραπείας που ούτως ή άλλως δεν επαρκούν, που εξίσου εύκολα τριπλασίασαν τα νεαρά κορίτσια μετεφηβικής ηλικίας που έστειλαν στη φυλακή μέσα σ’ ένα χρόνο. Ενώ οι κηδεμόνες μικρών παιδιών αντιμετωπίζουν μία επιπλέον επιβαρυντική συνθήκη, αυτή του βίαιου αποχωρισμού των παιδιών τους ή της βάρβαρης έκτισης ποινής από κοινού με τα μικρά παιδιά τους.

Η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων εξακολουθεί να ζητά ριζική αλλαγή του τρόπου έκτισης ποινής για όλες/ους τους έγκλειστους, καθώς και την εφαρμογή εναλλακτικών ποινών που ταυτόχρονα εξοπλίζουν για μια δεύτερη ευκαιρία ζωής μέσα στην κοινωνία. Επιπλέον καλεί, μαζί με τις κρατούμενες, το υπουργείο Δικαιοσύνης να ξαναδεί σοβαρά το νόμο για εναλλακτική έκτιση ποινών των μητέρων μικρών παιδιών, καθώς ο πρόσφατος νόμος αποδεικνύεται κραυγαλέα ανεπαρκής και αποξενωμένος από την πραγματικότητα.

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ

www.tokeli.gr

kratoymenoi@gmail.com