Αυτόνομο Στέκι: Από το πάρκο Σερενγκέτι της Κένυας μέχρι το άλσος της Ν.Φιλαδέλφειας 2 τσιγάρα δρόμος…

Το επίδικο στην υπόθεση της κατάληψης που έγινε στο εγκαταλελειμμένο δημοτικό αναψυκτήριο του άλσους της Ν. Φιλαδέλφειας από συντρόφισσες/ους του α/α χώρου έχει και μια λιγότερο εμφανή αλλά εξαιρετικά σημαντική από τη σκοπιά του ανταγωνιστικού κινήματος συμπαραδήλωση: αποτελεί μεταφερμένο στο αστικό περιβάλλον της υποβαθμισμένης καπιταλιστικής μητρόπολης της Αθήνας μιας τακτικής που εφαρμόζεται από το κεφάλαιο κατά τη διαδικασία της συνεχούς πρωταρχικής συσσώρρευσης. Αυτή, στο πεδίο της εδαφικοποιημένης επέκτασής του, δεν επιτυγχάνεται μονάχα μέσω των περιφράξεων αλλά και μέσω μιας πιο ιδιαίτερης στρατηγικής που σχηματοποιείται στον κύκλο «από-περίφραξη»- περίφραξη. 

Ως τώρα έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε διάφορες περιοχές τόσο της Αφρικής όσο και της Λατινικής Αμερικής. Το κεφάλαιο μέσω του κρατικού μηχανισμού, έρχεται να αποδώσει σε «δημόσια κτήση» περιοχές όπου η προηγούμενη χρήση από τους ντόπιους πληθυσμούς εμφανίζεται ως α. εφαρμογή ανέλεγκτων δραστηριοτήτων β. καταστροφική για το οικοσύστημα και άρα γ. ιδιοτελή χρήση μιας ορισμένης έκτασης από μια «μειονότητα» απείθαρχη και ελλιπώς ενταγμένη στην κρατική επικράτεια. Με τα επιχειρήματα αυτά μπήκαν στο στόχαστρο εκτάσεις κατοικημένες από ιθαγενικούς πληθυσμούς που εκδιώχθηκαν ακριβώς επειδή στα εδάφη τους η καπιταλιστικοποίηση δεν είχε προχωρήσει με βηματισμό ικανοποιητικό για τα κεφαλαιοκρατικά συμφέροντα: οι αφρικανοί κυνηγούν ανεξέλεγκτα τα θηράματά τους και χρησιμοποιούν την ξυλεία, το ίδιο οι αυτόχθονες του Αμαζονίου και πάει λέγοντας (κατηγορίες εν πολλοίς απροσάρμοστες στις βασικές αρχές του «δυτικού» πολιτισμού και της καπιταλιστικής οικονομίας). Έτσι το κράτος ως εκφραστής του δημόσιου συμφέροντος -και στα πλαίσια μιας μακράς αποικιοκρατικής πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής παράδοσης- εκδιώκοντας τους ενοχλητικούς καθυστερημένους αυτόχθονες από-περιφράσσει την περιοχή εντάσσοντάς την στη «δημόσια περιουσία». Στη συνέχεια, η ίδια η προστασία της απαιτεί την παρουσία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που με την «ελεγχόμενη» δραστηριοποίησή της αφενός μεριμνά για την εφαρμογή της νομοθεσίας που προστατεύει π.χ. μια περιοχή «natura» και αφετέρου με μια ήπια εκμετάλλευση, συνήθως τουριστικού προσανατολισμού, προσπορίζει έσοδα στα κρατικά ταμεία για το καλό του περιβάλλοντος και της οικονομικής ανάπτυξης βεβαίως - βεβαίως. Κάπως έτσι μετατράπηκε η πατρογονική γη των αφρικανών σε τουριστικό πάρκο (Σερενγκέτι, Κένυα), όπου και δημιουργήθηκαν 3 ζώνες στις οποίες μάλιστα οι (όποιοι) οικισμοί των Μασάϊ διατηρήθηκαν αποτελούν μαζί με τους κατοίκους τους τουριστική ατραξιόν: αυτή του μαζικού τουρισμού στις παρυφές της, αυτή του υψηλού τουρισμού προς το εσωτερικό και τέλος μια μικρή ζώνη «άθικτης φύσης» αφού σε κυνικές δηλώσεις πρωτοπόρων επιχειρηματιών αναλύεται εκτενώς η τάση του απαιτητικού και επομένως με υψηλή αγοραστική δύναμη πελάτη να θέλει πάντα να έχει την αίσθηση της γειτνίασης με το «παρθένο» / «άγριο» κομμάτι του φυσικού περιβάλλοντος, ώστε να απολαμβάνει αυτό που ο απλός τουρίστας δεν έχει τη δυνατότητα να αγοράσει…

Αν έγινε η παραπάνω εκτενής αναφορά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι Σερενγκέτι- Ν. Φιλαδέλφεια είναι απλά 2 τσιγάρα δρόμος. Η «πρώτη φορά αριστερά» κυβέρνηση μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης επιθυμεί -σύμφωνα με τις διακηρύξεις της- να προστατεύσει με το νέο ρυθμιστικό σχέδιο το αστικό άλσος της Ν. Φιλαδέλφειας ώστε να το αποδώσει στο λαό της («από-περίφραξη»). Έτσι η κατάληψη παραλίγο να δεχθεί την καταστολή των ΜΑΤ μετά από παρέμβαση του Δημάρχου (μέλους του ΣΥΡΙΖΑ). Αυτό προς το παρόν αποτράπηκε, λόγω τόσο της αποφασιστικότητας των συντρόφων/ισσων που πήραν την πρωτοβουλία της κατάληψης όσο και της στήριξης των αλληλέγγυων αλλά σε ένα βαθμό εξαιτίας και των αντιρρήσεων που εκφράστηκαν στο πλαίσιο του τοπικού ΣΥΡΙΖΑ. Η προσχηματική δικαιολογία του Δήμου για την καταστολή της κατάληψης είναι ότι το αυθαίρετο κτίσμα του Κενταύρου έκτασης 700 τ. μ. αποτελεί άλλοθι για τον αποχαρακτηρισμό του Άλσους του Ν. Φιλαδέλφειας. Φυσικά ο Δήμος δεν αναφέρει ότι είναι και ο ίδιος που κάνει χρήση αυθαιρέτων κτισμάτων μέσα στο άλσος και αλλοιώνει την φυσιογνωμία του με αλλότριες χρήσεις (π. χ. το αμαξοστάσιο των απορριμματοφόρων), ανέχεται τη χρήση άλλων τέτοιων δραστηριοτήτων όπως το γήπεδο του τένις ή αναγνωρίζει τη νομιμοποίηση της αυθαίρετης εκκλησίας. Στην θέση λοιπόν του υπάρχοντος αυθαίρετου κτίσματος ,όταν βρει τα φράγκα να το γκρεμίσει, θα κτίσει ένα νέο αναψυκτήριο/ξυλοκατασκευή συνολικής έκτασης 120τ.μ. (φυσικά για την ιστορία να πούμε ότι και ο Κένταυρος έγινε 700 τ. μ. σταδιακά, με αυθαίρετες επεμβάσεις των ιδιωτών που τον μίσθωναν και την ανοχή της εκάστοτε δημοτικής αρχής).

Στη συνέχεια λοιπόν, με αυτή τη «φιλική» προς το περιβάλλον κατασκευή ο Δήμος θα επιδιώξει να καλύψει μέσα από μια «ήπια» εμπορική εκμετάλλευσή της μέρος του κόστους συντήρησης του άλσους ή άλλων παροχών προς τους δημότες. Στο τέλος αυτής της συνέχειας θα ανακαλύψει ότι με την ανάμειξη του ιδιωτικού παράγοντα αυτή η εκμετάλλευση θα μπορούσε να είναι πιο κερδοφόρα για το δήμο και άρα αποτελεσματικότερη για την κάλυψη αναγκών της τοπικής κοινωνίας. Έτσι ο νέος Κένταυρος, φτιαγμένος με υλικά σύμφωνα προς την δεοντολογία του περιβαλλοντικού political correct και με μια αισθητική αντάξια των προοδευτικών προσήμων της δημοτικής αρχής θα ξαναρχίσει να πουλάει -σε όσες και όσους μπορούν να αγοράσουν- μαζί με τον καφέ και το τοστάκι, τα δέντρα και τη λιμνούλα ως ντεκόρ των κυριακάτικων εξορμήσεων (ό, τι ακριβώς γινόταν και πιο πριν). Η νέα περίφραξη θα έχει επιτευχθεί για το καλό όλων. Επιπλέον, μιας και οι επόμενοι επιχειρηματίες που θα νοικιάσουν το νέο αναψυκτήριο θα εφορμούν από την λογική του κέρδους, τίποτα δεν μας λέει ότι η πρακτική της αυθαίρετης επέκτασης για την αύξηση των προς εκμετάλλευση τραπεζοκαθισμάτων δεν θα επαναληφθεί. Αντίθετα έχουμε πολλά παραδείγματα που συνηγορούν για την καχυποψία μας…

Ένα άλλο επιχείρημα «από-περίφραξης» και ενάντια στην κατάληψη είναι ότι εκεί που είναι τώρα τα 700 τ. μ. μπετόν θα μπούνε δέντρα και πράσινο, πράγμα που η κατάληψη εμποδίζει. Αυτή η θέση εδράζεται σε μια πολύ στενή αντίληψη για το τι είναι ένα Άλσος μέσα σε μια πόλη, ποια η λειτουργία του ως δημόσιου χώρου, ποιές κοινωνικές λειτουργίες και ανάγκες πρέπει να εξυπηρετεί. Αντιλαμβάνεται το άλσος απλά ως χώρο υψηλής βλάστησης, ως μια πράσινη τρύπα μέσα στο γκρι τσιμέντο, ως ένα τοπίο, ως έναν πίνακα «νεκρής φύσης» θα λέγαμε. Αδυνατεί (ή εμπρόθετα αρνείται) να αναγνωρίσει ότι το άλσος, ως δημόσιος κοινωνικός χώρος, είναι πάνω από όλα ΣΧΕΣΗ. Είναι οι άνθρωποι που το οικειοποιούνται, οι ανάγκες και οι επιθυμίες τους που ικανοποιούν μέσα και δια μέσω αυτού, είναι οι κοινωνικές σχέσεις που συγκροτούν (άλλωστε το άλσος θα μπορούσε κάλλιστα να μην έχει αυθαίρετα και μπετόν αλλά να έχει εισιτήριο στην είσοδο).

Η κατάληψη λοιπόν έρχεται να χαλάσει το προφίλ του καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο γιατί απλά ως τέτοια αποτελεί ένα ανάχωμα στην περιβαλλοντική υποβάθμιση, μιας και καταστατικά αναδομεί τη σχέση ανθρώπου – άλσους με το τελευταίο ιδωμένο όχι ως επιχειρηματικό ατού αλλά ως αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικοποίησης των κατοίκων μέσα από την επαφή τους με το φυσικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα σημαντικό ρόλο παίζει και ο διακηρυγμένα ανοιχτός κοινωνικός χαρακτήρας της που δε συνιστά απλώς μια προέκταση στο κοινωνικό πεδίο της «καθαρής ιδεολογικής ταυτότητας» των καταληψιών, έναν ιδεολογικά περιχαρακωμένο χώρο, αλλά ένα πεδίο δημιουργικής ανατροφοδότησης του πολιτικού από το κοινωνικό και διαλεκτικού μετασχηματισμού τους: για παράδειγμα αυτοοργανωμένες δομές αλληλεγγύης, λαχανόκηποι, παιδότοποι και άλλες πρωτοβουλίες σε συνδιαμόρφωση με τους κατοίκους της περιοχής και σε ένα πλαίσιο λειτουργίας όπου η οριζοντιότητα στις αποφάσεις, η αυτονομία από τους θεσμούς και το κράτος, η αντιεμπορευματική λειτουργία, η μη ανοχή σε σεξιστικές και ρατσιστικές συμπεριφορές καθιστά το κομμάτι αυτό του άλσους πραγματικά προσβάσιμο με όρους αξιοπρέπειας στην τοπική κοινωνία. Με τέτοια λοιπόν χαρακτηριστικά, η κατάληψη αποτελεί μια σοβαρή επιβουλή για το μικρότερο ή μεγαλύτερο κεφάλαιο καθώς στερεί από αυτό τη δυνατότητα της απόλυτης κατίσχυσης του εμπορευματικού/καταναλωτικού/καπιταλιστικού εν τέλει χαρακτήρα χρήσης του άλσους. Σε έναν χώρο με αυτοοργανωμένο για παράδειγμα παιδότοπο διασκεδάζουν και μαθαίνουν «επικίνδυνα» παιδιά, αυτά που θα εξοικειωθούν σιγά - σιγά με ανατρεπτικές πρακτικές : ο παιδαγωγός δεν είναι αρχηγός αλλά συνοδοιπόρος στο μεγάλωμά τους, δεν είναι «της φύσης» οι έμφυλα διαχωρισμένοι κοινωνικοί ρόλοι, η αλληλοβοήθεια και όχι ο ανταγωνισμός και η επίδειξη είναι το στοιχείο που εξασφαλίζει τη χαρά των παιγνίων τους, οι γονείς δεν χρειάζεται να τα παρκάρουν σε περίκλειστα κλουβιά αλλά είναι εκεί για να συμμετάσχουν και να συνδιαμορφώσουν μαζί τους το υπαίθριο σπίτι τους, δεν θα γκρινιάξουν για το κόστος της σαββατιάτικης εξόδου γιατί πολύ απλά δεν είναι μαγαζί ιδιώτη ο χώρος και άλλα πολλά…

Η επανανοηματοδότηση του χώρου που ζούμε, των σχέσεων και των πράξεων που συμβαίνουν σ’ αυτόν είναι μια καθόλα πολιτική πράξη και επομένως η κατάληψη, μέσα από την καθημερινότητά της διαχέει άλλες λογικές βίωσης και δόμησης του κοινού μας κόσμου, με βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα οφέλη όσον αφορά την αντίληψη τού τι είναι πραγματικά χρήσιμο/αναγκαίο για την κοινωνία και τι για το κεφάλαιο. Για παράδειγμα, αν αντί για την κατάληψη του Κενταύρου είχαμε την αυτοοργανωμένη κατάληψη από ομάδα αστέγων ενός αυθαίρετου οικήματος που ανήκει στο δήμο, αυτό που θα βάρυνε είναι η αυθαίρετη κατασκευή ή το δικαίωμά τους να στεγαστούν, δικαίωμα που μαζί με πολλά άλλα ο πολιτικός και οικονομικός νεοφιλελευθερισμός κατ’ επιλογή τούς στερεί; «Μετρούν» ως κοινωνικά χρήσιμοι οι πολεοδομικοί κανονισμοί (που κατά τεκμήριο φτιάχνονται από τους πλούσιους και εφαρμόζονται από τους φτωχούς) ή η ανάγκη μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης γι’ αυτούς που δεν μπορούν να την «αγοράσουν»;

Τα παραπάνω από μόνα τους είναι δέκα χιλιάδες λόγοι για κρατική (δεξιά/ακροδεξιά, «αριστερή») καταστολή. Και βέβαια αποτελούν συνάμα δέκα χιλιάδες λόγους για την (αποτελεσματική) υπεράσπιση μιας τέτοιας κατάληψης. Επιπλέον, θωράκισή της είναι η έμπρακτη και παραδειγματική εφαρμογή τακτικών εκκινούμενων ακριβώς από την ελευθεριακή κουλτούρα του ανταγωνιστικού κινήματος: η υπεράσπιση μιας κατάληψης όχι από πολιτικές πρωτοπορίες, αλλά από τον κόσμο της γειτονιάς που τη βιώνει, τη χαίρεται, της δίνει περιεχόμενο ως ζώσα πραγματικότητα για ανάσες ελευθερίας, δημιουργικότητας, αυτενέργειας αποτελεί αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως «ασύμμετρη» απάντηση στην επιθετικότητα του κράτους και του κεφαλαίου με τακτικές και επινοήσεις που ξεφεύγουν από το μιλιταρισμό, την πατριαρχία, τις άτυπες ιεραρχικές δομές μιας κλασσικής σύγκρουσης με τους μηχανισμούς καταστολής.

Ας δώσουμε λοιπόν τη μάχη με τους δικούς μας όρους γιατί μονάχα μ’ αυτούς μπορούμε να την κερδίσουμε…

Αυτόνομο Στέκι

Mάης 2015