Ο Κώστας Βάρναλης ως δημοσιογράφος στον «Προοδευτικό Φιλελεύθερο» (1950-1953) .1

21 Νοεμβρίου 2013

Στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας», για τρεις μέρες, ας μου επιτραπεί να ασχοληθώ με τον μεγάλο μας Κώστα Βάρναλη, τον ποιητή μα και πολιτικό μας ηγέτη, την δημοσιογραφική του εργασία ειδικότερα την περίοδο 1950-1953 στην απογευματινή εφημερίδα «Προοδευτικός Φιλελεύθερος» (ο Καθηγητής Κώστας Βάρναλης, διωχθείς από την μέση εκπαίδευση, όπου εργαζόταν, για τα πολιτικά του φρονήματα, προς βιοπορισμόν εργάστηκε επί δεκαετίες ως δημοσιογράφος σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και στην σύνταξη σημαντικών εγκυκλοπαιδειών).

Τούτο δε πολύ περισσότερο που χρωστώ εδώ και καιρό να βάλω τα πράγματα στην θέση τους σχετικά με κάτι που ειπώθηκε σε συνέδριο του ΚΚΕ για τον Βάρναλη και γράφτηκε κιόλας – και τούτο είναι το ακόλουθο: «Μετά τον αγώνα του ΔΣΕ ο Βάρναλης έγραφε το χρονογράφημα στην «Αυγή» (1953-1958), δημοσίευε κείμενα στην «Επιθεώρηση Τέχνης» κι αλλού. Κατάγγειλε την ένταξη της Ελλάδα στο ΝΑΤΟ. Συνυπέγραψε για την ίδρυση της ΕΕΔΥΕ. Ανέλαβε την επιμέλεια της έκδοσης «Ιστορία της Ρώσικης Επαναστάσεως». Εκλέχτηκε στην Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ και αργότερα επίτιμος πρόεδρος της Νεολαίας Λαμπράκη. Υπέγραψε για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων και νομιμοποίηση του ΚΚΕ» (βλ. την εισήγηση του Μάκη Μαΐλη σ” αυτό το συνέδριο).
Εμμονικός ο τρόπος αναφοράς του Μάκη Μαΐλη στο ΔΣΕ, στην δεκαετία του ’50 και εκείνη του ’60, και ασεβής προς τον Κώστα Βάρναλη, την ζωή και το έργο του, την σημαντική συμβολή του αυτές τις δεκαετίες σε όλους τους τομείς, ενώ εκθέτει και το ΚΚΕ,του οποίου εμφανίζεται ως στέλεχος.
Εδώ, στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας», θα αναφερθώ στον Βάρναλη όπως του πρέπει, και για τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, αλλά και για όλα τα χρόνια της μακράς ιστορικής του διαδρομής.
Αρχίζω λοιπόν, αμέσως τώρα, με το πρώτο από τα τρία μέρη του γραφτού αυτού, που όπως παραπάνω εσημείωσα, θα αναφέρονται στην δημοσιογραφική εργασία του Κώστα Βάρναλη την περίοδο 1950-1953 στην απογευματινή εφημερίδα «Προοδευτικός Φιλελεύθερος», τα γραφεία της οποίας βρίσκονταν στην οδό Σωκράτους αριθμός 21 και Σοφοκλέους, στο κέντρο της Αθηναϊκής αγοράς των «εδωδίμων και αποικιακών».
Από γραφτό του Τάσου Ζάππα, που εκείνα τα χρόνια συνεργάζονταν κι αυτός με τον «Προοδευτικό Φιλελεύθερο», αποσπώ τα ακόλουθα:
«Στον «Προοδευτικό Φιλελεύθερο» ο Βάρναλης εμφανίζεται στο φύλλο Νο 14 (8 Απριλίου 1950) με μια πρώτη του επικαιρική πασχαλινή συνεργασία που “χε τον τίτλο: «Πάσχα με τον Παπαδιαμάντη» και πλαγιότιτλο «εκλεκτές σελίδες». Στο φύλλο Νο 26 (22 Απριλίου 1950) η εφημερίδα αναγγέλνει ότι «ο γνωστός ποιητής και λογοτέχνης Κ. Βάρναλης αναλαμβάνει τακτικώς την στήλην του χρονογραφήματος εις τον «Προοδευτικόν Φιλελεύθερον» από της προσεχούς Δευτέρας».
Και πραγματικά την Δευτέρα 24 Απριλίου 1950 (αριθ. φύλλου 27) κάτου από την μόνιμη ρουμπρίκα «Από μέρα σε μέρα» δημοσιεύεται το πρώτο του χρονογράφημα με τίτλο «Αναθεώρησις λεξικού», όπου ο Βάρναλης – αρχίζοντας αγωνιστικά την συνεργασία του – υποστηρίζει ότι «ακόμα δεν γράφτηκε αληθινή ιστορία και πρέπει όλες να ξαναγραφτούν από την αρχή, γιατί κι” αυτοί οι μαγγιόροι για το βάθος του στοχασμού και το δραματικό τους ύφος ιστορικοί συγγραφείς (Θουκυδίδης, Μακώλεϋ, Μόμσεν) δεν έγραψαν παρά «προϊστορίες». Και τούτο γιατί όλες οι ως τώρα ιστορίες είναι ιστορίες αρχηγών (πολιτικών ή στρατιωτικών) κι” όχι ιστορίες αρχομένων, δηλαδή των λαών. Κι” οι ιστορίες των λαών είναι σ” όλους τους καιρούς και τόπους ακατάπαυστοι αγώνες για την ελευθερία. … Όμως δεν βρίσκεται εύκολα τούτο το αγαθό. Επομένως είναι μια λέξη δίχως περιεχόμενο και μάλιστα σημαίνει το αντίθετο απ” ό,τι λέει το λεξικό: «ανελευθερία». … Ό,τι γίνεται και με την λέξη δημοκρατία. Κι” αυτή, όπως την καταντήσαμε, σημαίνει το αντίθετο απ” ό,τι λέει το λεξικό: «απολυταρχία».
Και ο Βάρναλης με το πάθος του αγωνιστή που μάχεται ανυποχώρητα για την ελευθερία, θα γράψει πως τούτη η ωραία λέξη «είναι ανάγκη να κοπανίζεται καθημερινά μέσα στο γουδί της Κοινής Γνώμης». … «Δυστυχώς – θα πει – ο πολιτισμός μας σ” ολάκερο τον Κόσμο έφτασε σε τέτοιο απροσμέτρητο σημείο ώστε αφού έχασε τα πράγματα αγωνίζεται να κρατηθή μονάχα από λέξεις. Αλλά τι να γίνει; Μια αναθεώρηση του εννοιολογικού μέρους των λεξικών θα είχε μόνον θεωρητικήν αξία και καθόλου πρακτική. Το σωστό θα ήταν όχι ν” αναπροσαρμόσουμε τις λέξεις με τα πράγματα, παρά να αλλάξουμε τα πράγματα, ώστε οι λέξεις να ξαναβρούνε το αληθινό τους νόημα».
Ο Βάρναλης με την ευρυμάθειά του, με την ελεύθερη και επιστημονικά οργανωμένη σκέψη του, την πάντα ξάστερη, με το κοινωνικό εύρος του στοχασμού του, και πάνου απ” όλα με την δίκαιη κρίση του και την βαθειά αγάπη του στον λαό, θα καταπιαστεί μ” όλα τα θέματα – κοινωνικά, πολιτικά, πνευματικά, καλλιτεχνικά κι” άλλα – που αγγίζουν περισσότερο την ευαισθησία του, έχουνε παιδευτικό χαρακτήρα, λευτερώνουν κι” ανεβάζουν τον άνθρωπο. Έβρισκε τρόπο με την αγωνιστική φωνή του να υπερασπίζεται το δίκιο, τους αδύναμους, τους κατατρεγμένους, τους πολύ πονεμένους ανθρώπους.
Όποιο θέμα κι” αν πιάσει στα χέρια του ο Βάρναλης θα κοιτάξει, με ακαταμάχητη επιχειρηματολογία, να το εξετάσει απ” όλες τις πλευρές, εκείνες ιδίως που μπορεί να συνδέονται αμεσότερα μα τον λαό και να επηρεάζουν μ” όποιον τρόπο την ζωή του και την μοίρα του.
Στον «Άτταλο Γ’» έχει πει (Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1972, Σελ. 139):

Μπροστά καινούργιος κόσμος θα βαδίσει
άμα ξυπνήσουν κάποτε οι λαοί

Καθώς στην ποίησή του, παρόμοια και στο χρονογράφημά του, ο Βάρναλης θα πασκίσει να εκπληρώσει το πνευματικό του χρέος, όπως εκείνος το αντιλαμβάνεται, βοηθώντας σ” αυτό το ξύπνημα. …»
Ας σταματήσουμε όμως στο σημείο αυτό, θα τα πούμε πάλι αύριο για τον Κώστα Βάρναλη ως δημοσιογράφο στον «Προοδευτικό Φιλελεύθερο» (1950-1953) με το δεύτερο μέρος του γραφτού αυτού.

Κώστας Π. Παντελόγλου
Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2013