Ο Χρήστος Τσερπάνης πρωταγωνιστής επί μία 20ετια και πλέον στον αγώνα για την προστασία του άλσους και του περιβάλλοντος, μας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και ντοκουμέντα με το ιστορικό προστασίας του άλσους από τους κατοίκους 2

Σ.τ.Ε. 974/2005, Τμ. Ε΄

[Άλσος Ν. Φιλαδελφείας]

Πρόεδρος: Ι. Μαρή, Σύμβουλος
Εισηγητής: Σ. Ρίζος, Σύμβουλος
Ημερομηνία δημοσίευσης: 30.03.2005

Φυσικό περιβάλλον. Δάση. Πάρκα - Άλση πόλεων. Σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία. Δεν επιτρέπεται μεταβολή της χρήσης ή του προορισμού των εντός σχεδίου πόλεων κοινόχρηστων εκτάσεων, οι οποίες καλύπτονται από βλάστηση που έχει δημιουργηθεί φυσικά ή τεχνητά (πάρκα ή άλση), παρά μόνον κατ΄εξαίρεση στις περιπτώσεις που καθορίζει ο δασικός νόμος. Κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 19 του ν. 1577/1985 (Γ.Ο.Κ.), οι οποίες επιτρέπουν την κατασκευή «περιπτέρων» σε κοινόχρηστους χώρους, οι εν λόγω κατασκευές δεν επιτρέπεται να καταστρέφουν δασική βλάστηση. Ως «περίπτερα» δεν μπορεί ποτέ να νοηθούν εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης. Δεκτή η αίτηση αναιρέσεως.

Βασικές σκέψεις

«3. Επειδή, στο άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος ορίζεται ότι : "1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους . . . Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και γενικά των δασικών εκτάσεων. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δημόσιων δασών και των δημόσιων δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον". Εξάλλου στο άρθρο 3 του ν. 998/1979 "Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας" (φ. 289 Α) ορίζεται ότι: "4. Εις τας διατάξεις του παρόντος νόμου υπάγονται και αι εντός των πόλεων και των οικιστικών περιοχών ευρισκόμενα) εκτάσεις, αι οποίαι κα­λύπτονται υπό δασικής βλαστήσεως φυσικώς ή τεχνητώς δημιουργούμενης (πάρκα και άλση) ως και αι οπουδήποτε δημιουργούμενοι δενδροστοιχία) ή δασικαί φυτείαι. 5. ... 6. Δεν υπάγονται οπωσδήποτε εις τας διατάξεις του παρό­ντος νόμου : α)... ε) Αι περιοχαί δια τας οποίας υφίστανται εγκεκριμένα έγκυρα σχέδια πόλεως ή καταλαμβάνονται υπό οικισμών προϋφισταμένων του έτους 1923 ή πρόκειται περί οικοδομήσιμων εκτάσεων οικιστικών περιοχών του Νομ. | 947/1979. στ) . . .". Επίσης στο άρθρο 4 του παραπάνω νόμου ορίζεται ότι: 1….. 2. ... Από της απόψεως της θέσεως των δασών και δασικών εκτάσεων εν σχέσει προς τους χώρους ανθρωπινής εγκαταστάσεως και δραστηριότητος δια­κρίνονται : α) Πάρκα και άλση εντός των πόλεων ή των οικιστικών περιοχών, β) . . .". Τέλος στο άρθρο 49 του ίδιου νόμου ορίζεται ότι: "1. Τα εντός εγκεκριμέ­νου σχεδίου πόλεως ή πολεοδομικής ζώνης ή εντός οικιστικής περιοχής υφι­στάμενα πάρκα ή άλση και δενδροστοιχία), υπό την επιφύλαξιν των εν άρθρ. 48 παρ. 1 και 52 παρ. 1 προβλεπομένων δεν δύνανται να μεταβάλουν προορισμόν ή χρήσιν. 2……... ". Από τις ανωτέρω διατάξεις που εξομοιώνουν με δάση και παρέχουν την ιδιαίτερη συνταγματική προστασία και στα άλση ή πάρκα που βρίσκονται σε κοινόχρηστο χώρο εντός εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου (βλ. ΣτΕ 281/1990, Ολ. 55/1993), σε αρμονία με τις προστατευτικές του περιβάλλο­ντος διατάξεις του άρθρου 24 του Συντάγματος, προκύπτει ότι δεν επιτρέπεται η μεταβολή της χρήσεως ή του προορισμού των εντός σχεδίου πόλεων κοινόχρη­στων εκτάσεων, οι οποίες καλύπτονται από βλάστηση που έχει δημιουργηθεί φυσικώς ή τεχνητώς (πάρκα ή άλση), ειμή μόνον κατ' εξαίρεση για τις περιπτώ­σεις που ο δασικός νόμος περιοριστικώς καθορίζει. Στο πλαίσιο των ως άνω ρυθμίσεων προστασίας των δασών και των αλσών πρέπει να ερμηνευθούν και οι διατάξεις του άρθρου 19 του ν. 1577/1985 (Γ.Ο.Κ.) οι οποίες επιτρέπουν ορι­σμένες κατασκευές εντός κοινοχρήστων χώρων, μεταξύ των οποίων περιλαμ­βάνονται και τα "περίπτερα". Ως τοιαύτα "περίπτερα" νοούνται μόνον μικρές κα­τασκευές, οι οποίες δεν οδηγούν σε καταστροφή της δασικής βλαστήσεως και σε σφράγιση του εδάφους, δεν αναιρούν δηλαδή τον προορισμό του άλσους ως υποκατάστατου του φυσικού περιβάλλοντος εντός της πόλεως. Σαφώς προκύ­πτει, επίσης, ότι ως "περίπτερα" δεν δύνανται να νοηθούν εστιατόρια και κέντρα διασκεδάσεως, τα οποία αυτά καθ' εαυτά ως εκ των διαστάσεων των, αλλά και ως εκ της λειτουργίας των οδηγούν σε ουσιώδεις βλάβες του δασικού οικοσυ­στήματος και σε αποκλεισμό της χρήσεως του από το ευρύ κοινό (πρβλ. ΣτΕ 1118/1993, 1318/2001, 1972/2002 Ολ. και Π.Ε. 258/2001)…

5. Επειδή, από τα εκτεθέντα συνάγεται ότι το Άλσος Νέας Φιλαδέλ­φειας αποτελεί δάσος παραχωρηθέν στον Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας, κατά το με­γαλύτερο μέρος κατά χρήση και κατά το μικρότερο και ως προς την κυριότητα. Η συνολική του έκταση τελεί όχι μόνον υπό την προστασία των αλσών, όπως καθορίζεται στην σκέψη υπ' αριθμ. 3, αλλά και υπό το ειδικό καθεστώς που διεμόρφωσαν οι αλλεπάλληλες πράξεις του Υπουργείου Γεωργίας. Με τα δεδο­μένα αυτά το Δ/γμα του έτους 1976 με το οποίο επετράπη εντός του Άλσους η χρήση κτιρίου, φερομένου ως αναψυκτηρίου και έχοντος τις διαστάσεις που αναφέρθηκαν, είναι παράνομο και συνεπώς δεν ηδύνατο να αποτελέσει βάση για την ανέγερση του κτιρίου για την οποία απαραίτητη τυγχάνει η άδεια του Υπουργείου Γεωργίας. Η παρανομία δε αυτή του Δ/τος, έχοντος κανονιστικό χαρακτήρα (πρβλ. ΣτΕ 533, 535/2003), δύναται να ελεγχθή παρεμπιπτόντως, επ’ ευκαιρία προσβολής διοικητικής πράξεως που το επικαλείται. Την "νομιμο­ποίηση" του κτιρίου δεν δύνανται, εξ άλλου να θεμελιώσουν, ούτε τα υπ' αριθμ. 37851/13503/19.1.1983 και 2669/1055/13.5.1983 έγγραφα της Δ/νσεως Πολεο­δομίας, Διαμερίσματος Αθηνών της Νομαρχίας Αττικής, τα οποία επικαλείται η προσβληθείσα ενώπιον του Εφετείου πράξη, διότι με αυτά απλώς βεβαιώνεται ότι το τουριστικό περίπτερο ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ δεν αντίκειται στις πολεοδομικές δια­τάξεις εν όψει του από 24.3.1976 Π.Δ/τος (εσφαλμένως αναφερομένου ως από 5.3.1976 Ν.Δ/τος)».

Σημείωμα

Κατά τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας η προστασία που προβλέπει το Σύνταγμα για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις είναι εν πολλοίς απόλυτη[1]. Εφαρμόζοντας τη μέθοδο της σύμφωνης με το άρθρο 24 Συντ. ερμηνείας του νόμου, το Δικαστήριο έχει διαμορφώσει ένα ιδιαίτερα πυκνό και εκτεταμένο πλέγμα κανόνων που διασφαλίζουν κατά τρόπο αποτελεσματικό τα εν λόγω οικοσυστήματα. Στην εξεταζόμενη περίπτωση προβαίνει σε συσταλτική ερμηνεία του άρθρου 19 του Γ.Ο.Κ. με σκοπό να διασφαλίσει υψηλού επιπέδου προστασία στα πάρκα και τα άλση των πόλεων. Η προστασία αυτή θεμελιώνεται στις διατάξεις του άρθρου 24 παρ. 1 Συντ. που αναφέρονται στα δάση και τις δασικές εκτάσεις, καθώς και στους συναφείς ορισμούς του ν. 998/1979.

Η απόφαση βασίζεται σε σύμφωνη με το άρθρο 24 Συντ. ερμηνεία του Γ.Ο.Κ. Κρίνεται έτσι ότι τα «περίπτερα» που είναι δυνατόν σύμφωνα με αυτόν να κατασκευαστούν σε πάρκα και άλση πρέπει να είναι πάντοτε μικρού μεγέθους και να μην αναιρούν τον προορισμό του άλσους. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης, τα οποία, λόγω των διαστάσεων και της λειτουργίας τους, επιφέρουν ουσιώδεις βλάβες του δασικού οικοσυστήματος αλλά και σε αποκλεισμό της χρήσεώς του από το ευρύ κοινό.

Με την κρίση αυτή, η οποία εναρμονίζεται απόλυτα με την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα του δασικού περιβάλλοντος, τίθεται ουσιαστικά φραγμός στις αθρόες παραχωρήσεις αλσών και πάρκων από πολλούς Δήμους και Κοινότητες για την κατασκευή εστιατορίων και κέντρων διασκέδασης, τα οποία επιφέρουν σοβαρή αλλοίωση του δασικού οικοσυστήματος και αναιρούν στην πράξη τον προορισμό τους.

[1] Από την πρόσφατη νομολογία βλ. ενδεικτικά Σ.τ.Ε. 2895/2004, 888/2004, 667/2004, 666/2004, 664/2004, 232/2004, 2996/2003, 2855/2003 Ολομ., 2071/2003, 1954/2003, 1953/2003, Π.Ε. 129/2004. Οι ανωτέρω αποφάσεις σχολιάζονται από τον Απ. Παπακωνσταντίνου στοwww.nomosphysis.org.gr.