Πάρκο Τρίτση: Μια αμαρτωλή ιστορία κακοδιαχείρισης, υποβάθμισης και αδιαφορίας

του Κώστα Κάβουρα *

Το Πάρκο Αντώνη Τρίτση δημιουργήθηκε το 2002 και αποτελεί έναν υπερτοπικό χώρο πρασίνου 1100 στρεμμάτων στη θέση Πύργος της Βασιλίσσης, στο Δήμο Ιλίου. Το πλήρες όνομα του οργανισμού διαχείρισης του Πάρκου, όπως αυτός συστάθηκε με βάσει το Π.Δ. 184/2002, είναι “Οργανισμός Διοίκησης και Διαχείρισης Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης Αντώνη Τρίτση”.

            Ο σκοπός του οργανισμού αυτού, όπως περιγράφεται στο προεδρικό διάταγμα της ίδρυσής του, είναι η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών με κάθε πρόσφορο και σύγχρονο μέσο, με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων εντός του Πάρκου Αντώνη Τρίτση, αλλά και εκτός αυτού εφόσον κρίνεται σκόπιμο και πρόσφορο.

            Για την επίτευξη του σκοπού του, ο ανωτέρω οργανισμός, ανέλαβε την συντήρηση, την λειτουργία, την ανανέωση και την περαιτέρω ανάπτυξή του Πάρκου σύμφωνα με τις αρχές της βιώσιμης – αειφόρου ανάπτυξης. Παράλληλα, ήταν επιφορτισμένος με την υποχρέωση πληροφόρησης, εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και κατάρτισης των πολιτών σε θέματα προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος, ανάπτυξης και εφαρμογής τεχνικών και τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον (προστασία δασών και εδαφών, ανακύκλωση, καθαρισμό λυμάτων, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κλπ), προώθησης πρότυπων και πιλοτικών ερευνητικών προγραμμάτων για θέματα περιβάλλοντος και οικολογικών καλλιεργειών.  

            Ευθύνη του οργανισμού ήταν η διοργάνωση μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων για την κατανόηση του φυσικού κόσμου και των προβλημάτων του περιβάλλοντος, η ανάπτυξη βοτανικού κήπου και φυτώριου αττικής χλωρίδας, καθώς και η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων αναψυχής, όπως παραστάσεις, θεάματα και συναυλίες. Προβλεπόταν επίσης η δημιουργία κατάλληλων χώρων παιχνιδιού και περιπέτειας για παιδιά με θέμα το περιβάλλον αλλά και χώρων άθλησης και κολύμβησης.

Ως προς την ανάπτυξη εμπορικών δραστηριοτήτων εντός του Πάρκου, επιτρέπονταν μόνο συναφείς με τη λειτουργία του δραστηριότητες, καθώς και η εκμετάλλευση αναψυκτήριων,  χώρων εστίασης και υπαίθριων αγορών (είτε με προϊόντα του φυτώριου και των οικολογικών καλλιεργειών του Πάρκου, είτε εξωτερικών καλλιεργειών βεβαιωμένης ποιότητας) και γενικά δραστηριοτήτων που συνάδουν με τους σκοπούς του οργανισμού.

            Η πραγματικότητα όμως, όπως εξελίχθηκε για το μοναδικό αυτό πνεύμονα πρασίνου της Αττικής, το μεγαλύτερο πάρκο των Βαλκανίων, απεδείχθη μια αμαρτωλή ιστορία κακοδιαχείρισης, υποβάθμισης και αδιαφορίας. Η σταδιακά μειούμενη – έως και μηδενική – χρηματοδότησή του, η έλλειψη προσωπικού για την καθαριότητα, την φύλαξη, την συντήρηση και την διοίκησή του και ο ανύπαρκτος διαχειριστικός έλεγχος για τις διοικήσεις που πέρασαν από τον οργανισμό, έφεραν τη κατάσταση στο μη περαιτέρω. 

            Η ανεξέλεγκτη αυτή κατάσταση οδήγησε στην σταδιακή καταστροφή μεγάλου μέρους των υποδομών του, στην διατήρηση τεράστιων χρεών προς την ΕΥΔΑΠ και την ΔΕΗ με συχνό το φαινόμενο της διακοπής παροχής νερού και ηλεκτρικού ρεύματος, στην παντελή έλλειψη πυρασφάλειας και στην ύπαρξη αυθαίρετων κατασκευών. Ως προς την οικονομική εκμετάλλευση των εγκαταστάσεων του Πάρκου αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τουλάχιστον ως γκρίζα, αφού οι διάφοροι χώροι που μισθώνονταν προς εκμετάλλευση, σε πολλές περιπτώσεις δίνονταν χωρίς την ύπαρξη των απαραίτητων αδειών και συμβολαίων, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις όπου διαχρονικά δεν αποδίδονταν τα ενοίκια τους στον οργανισμό.

            Με αυτή τη κατάσταση παρούσα, και χωρίς να υπάρξει ο παραμικρός διαχειριστικός έλεγχος για τα πεπραγμένα των μέχρι τότε διοικήσεων με μια νομοθετική πρωτοβουλία η τότε πολιτική ηγεσία (ΝΔ–ΠΑΣΟΚ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας πέταξε την ευθύνη από πάνω της. Με μια τροπολογία στο Ν.4296/2014 παραχώρησε την ευθύνη διαχείρισης του Πάρκου Αντώνη Τρίτση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και συγκεκριμένα στον Αναπτυξιακό Σύνδεσμο Δυτικής Αθήνας (ΑΣΔΑ), χωρίς να φροντίσει φυσικά να μεταφέρει την ανάλογη χρηματοδότηση. Η συγκεκριμένη ρύθμιση δε φρόντισε ούτε καν να μεταφέρει τους μοναδικούς τρεις εργαζόμενους που εργάζονταν έως τότε στην καθαριότητα του πάρκου. Αυτή ήταν μια κίνηση που ουσιαστικά εγκλώβιζε οριστικά το Πάρκο στο σημερινό αδιέξοδο. Πρόκειται για μια καταστροφική πρωτοβουλία που ο Δήμαρχος Ιλίου που σήμερα εμφανίζεται ως «αυτόκλητος σωτήρας» του πάρκου, τότε έσπευδε να επικροτήσει.

            Περπατώντας κανείς, σήμερα, στο Πάρκο συναντά διαλυμένες και κακοσυντηρημένες  υποδομές, σκουπίδια, πυλώνες υψηλής τάσης, βρώμικα νερά (αφού οι αντλίες καθαρισμού των της τεχνητής λίμνης δεν λειτουργούν), αυθαίρετα κτίσματα και διάφορες περιφράξεις που κατατέμνουν τον ενιαίο χώρο. Μια εικόνα που σίγουρα δεν τιμά τον χαρακτήρα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης που έχουμε αποδώσει και υποτίθεται ότι πρεσβεύει ο συγκεκριμένος χώρος.

            Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως το “Αντώνης Τρίτσης” δεν είναι ένα απλό πάρκο. Πρόκειται για έναν ολόκληρο οργανισμό που δημιουργήθηκε για να πάρει επ’ ώμου ένα πολύ σημαντικό έργο, αυτό της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών και σε καμία περίπτωση δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στο σκοπό του εάν δεν εξασφαλιστούν τα αναγκαία κονδύλια από την Πολιτεία. Για το λόγο αυτό, η πρόσφατη απόφαση που πήρε το Δημοτικό Συμβούλιο Ιλίου – χωρίς την ψήφιση της από μεγάλο μέρος της αντιπολίτευσης – και όσο μαζί με αυτή δεν κατατίθεται ένα συγκεκριμένο χρηματοδοτικό σχέδιο, δεν μπορεί να αποτελεί μια σοβαρή πρόταση για την υπέρβαση των μεγάλων και χρόνιων προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο οργανισμός.

Για τους λόγους αυτούς, η μόνη εφικτή λύση για την προστασία και την αναβάθμιση του μοναδικού αυτού για την Αττική χώρου πρασίνου είναι η δημιουργία ενός νέου φορέα διαχείρισης, απαλλαγμένου από τα βάρη και τα χρέη του παρελθόντος, με την συνέργεια της Πολιτείας, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και συναφών με το χαρακτήρα του πάρκου επιστημονικών φορέων. 

Παράλληλα πρέπει να εξασφαλιστεί η αναγκαία κρατική χρηματοδότηση έτσι ώστε να καλύπτονται τα απαραίτητα λειτουργικά έξοδα του οργανισμού (λογαριασμοί νερού και ηλεκτρικού, προσωπικό κλπ). Σε ότι αφορά τον παλαιό φορέα αυτός θα πρέπει να οδηγηθεί από την πολιτεία σε εκκαθάριση, αφού διενεργηθεί φυσικά ο απαραίτητος διαχειριστικός έλεγχος για τις μέχρι τώρα διοικήσεις και αποδοθούν οι όποιες ποινικές ευθύνες.

            Το νέο αυτό φορέα διαχείρισης θα πρέπει να έχει υπό την εποπτεία του και να συμμετέχει το ίδιο το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αναγκαία κρατική χρηματοδότηση, τουλάχιστον σε ότι αφορά βασικές λειτουργικές ανάγκες. 

Σημαντική είναι επίσης η συμμετοχή τόσο της Περιφέρειας Αττικής, που σύμφωνα με το Ν.3852/2010 (αρθρ.210,Α,παρ.4) είναι η υπεύθυνη για τη διαχείριση των μητροπολιτικού χαρακτήρα πάρκων και υπεροπτικών χώρων πρασίνου, όσο και της τοπικής αυτοδιοίκησης Α’ βαθμού, δηλαδή του Δήμου Ιλίου στον οποίο ανήκει χωροταξικά το πάρκο, του Δήμου Αγίων Αναργύρων – Καματερού που συνορεύει με την ανατολική του πλευρά, αλλά και του ΑΣΔΑ. Κάτι τέτοιο είναι απολύτως απαραίτητο καθώς η τοπική αυτοδιοίκηση κατέχει τόσο την απαραίτητη τεχνογνωσία για την συντήρηση του πάρκου, όσο και ικανό αριθμητικά προσωπικό και τεχνικό εξοπλισμό που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί επικουρικά στο προσωπικό και τις τεχνικές υποδομές του οργανισμού. 

Είναι επιβεβλημένη, επίσης, η συμμετοχή του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και Πανεπιστημίων αρμόδιων για θέματα περιβάλλοντος (Γεωπονικό, Ε.Μ.Π.) για να μπορέσει να εξασφαλιστεί ο επιμορφωτικός και ο ερευνητικός χαρακτήρας του Πάρκου Αντώνης Τρίτσης.

Τέλος, για να εξασφαλιστεί η απαραίτητη διαφάνεια για τα πεπραγμένα του νέου φορέα διαχείρισης, είναι κρίσιμη η ύπαρξη μιας ανοιχτής διαδικασίας δημόσιου απολογισμού και διαβούλευσης.

* Ο Κώστας Κάβουρας είναι οικονομολόγος, δημοτικός σύμβουλος Ιλίου και επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Αλληλέγγυα Πόλη».