Η απάτη της “ανάπτυξης” μάς στερεί χώρους ελευθερίας και στη Νέα Φιλαδέλφεια

Δημόσιοι χώροι υπάρχουν παντού. Οι περισσότεροι έχουν την δυνατότητα να λειτουργούν ως ελεύθεροι χώροι, όμως ελάχιστοι είναι τέτοιοι από την φύση τους (το Άλσος είναι ένας απ’ τους λίγους). Γενικά κάθε δημόσιος χώρος, όπως κάθε χώρος, βάζει με τον σχεδιασμό του κάποιες προδιαγραφές και κάποια όρια στη χρήση του. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα δημόσια κτίρια: Μια πλατεία με παγκάκια και πέτρινα τραπέζια προσκαλεί τις παρέες των ανθρώπων να καθίσουν, να παίξουν τάβλι, να φάνε, να συζητήσουν, ενώ επιτρέπει και στον άστεγο να την κάνει «σπίτι» του. Αντίθετα, ένα συντριβάνι –που συχνά είναι εκτός λειτουργίας– εμποδίζει τη χρήση του δημόσιου, κατά τ’ άλλα, χώρου για μια συγκέντρωση, μια συνέλευση, για τόπο μαζικής διαμαρτυρίας.



Ένας δημόσιος χώρος ανήκει σε όλους τους ανθρώπους που ζουν, εργάζονται ή έχουν κάποια άλλη σχέση με την περιοχή που βρίσκεται. Γίνεται ελεύθερος χώρος όταν μία μερίδα αυτών των ανθρώπων τον χρησιμοποιεί για κάποιες δραστηριότητες –στις οποίες συμπεριλαβάνεται και η απλή παρουσία στον χώρο–, διευρύνοντας τις χρήσεις του, χωρίς να αποκλείουν τους άλλους απ’το να συμμετέχουν.
Ένας ιδιωτικός χώρος δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, επειδή ανήκει σε κάποιον ή κάποιους, αλλά όχι σε όλους. Μπορεί να γίνει δημόσιος (να ανήκει σε όλους) είτε αν τον χαρίσει ο ιδιοκτήτης, είτε αν του τον πάρουν (με την βία)• ως τέτοιος πλέον μπορεί να γίνει και ελεύθερος. Έτσι όπως έγινε με την Στρούγκα, που αποδεικνύει κοντά έξι χρόνια τώρα με την πλούσια συλλογική δράση της τι μπορεί να σημαίνει ελεύθερος χώρος.

Η γειτονιά μας αλλάζει προς το χειρότερο με σταθερό βηματισμό τα τελευταία χρόνια, σε ό,τι αφορά τον δημόσιο χώρο και τις χρήσεις του. Τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος (καφετέριες, ταβέρνες, μπαρ κλπ.) μετατρέπουν τους δημόσιους χώρους της πόλης σε προέκτασή τους, επιβάλλοντας αντίτιμο στη χρήση τους από τους πολίτες, με τις ευλογίες του δήμου. Πολλοί πολίτες, βεβαίως, λειτουργώντας πρωτίστως ως καταναλωτές και ασπαζόμενοι τα κυρίαρχα πρότυπα της διασκέδασης, φαίνεται να συναινούν κι αυτό οδηγεί σε περαιτέρω κάλυψη των δημόσιων χώρων από τραπεζοκαθίσματα. Το κέντρο της πόλης αλλοιώνεται ταχύτατα, με τον κεντρικό πεζόδρομο της Σάρδεων να έχει παραδοθεί στους επιχειρηματίες της διασκέδασης σχεδόν ολοκληρωτικά• ό,τι έχει διασωθεί οφείλεται στις ενέργειες των περιοίκων και όχι σ’ αυτές του δήμου. Οι αλλαγές στις χρήσεις γης, που θεσπίστηκαν το καλοκαίρι με τον νόμο για την πολεοδομική και χωροταξική μεταρρύθμιση, ανοίγουν κι άλλο την όρεξη των επίδοξων επιχειρηματιών και διαλύουν το υπάρχον πλέγμα προστασίας του προσφυγικού συνοικισμού και τον χαρακτήρα της Νέας Φιλαδέλφειας ως περιοχής κατοικίας.

Στην συζήτηση για τα δημοτικά τέλη στο δημοτικό συμβούλιο της 25ης Νοέμβρη, μάθαμε πως από το μνημονιακό 2010 και μετά, τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος στην πόλη μας έχουν αυξηθεί κατά 46,5% και σήμερα είναι 435. Κι ενώ «η συζήτηση κινήθηκε σε υψηλούς τόνους», με την αντιπολίτευση να καταδικάζει την αύξηση των τελών κατάληψης πεζοδρομίου στο κέντρο της πόλης που πρότεινε η δημοτική πλειοψηφία και τον δήμαρχο να λέει, μεταξύ άλλων, «και λίγα τους έριξα», κανείς δεν ασχολήθηκε με το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, θα εισπραχθούν από αυτά τα τέλη μόλις 67.900 ευρώ με τις νέες τιμές, το 0,58% των συνολικών προβλεπόμενων εσόδων του δήμου για το 2015 δηλαδή. Είναι ν’ απορεί κανείς γιατί κονταροχτυπιούνταν με τόσο πάθος μέσα στη νύχτα ο δήμαρχος με τον άνθρωπο με την κίτρινη γραβάτα και τ’ άλλα παιδιά. Θα μπορούσαν να έχουν πάρει παράδειγμα απ’ τον Σταύρο Κόντο και τη θαρραλέα απόφασή του για την Πρωτομαγιά, και να σταματούσαν να νοικιάζουν πεζοδρόμια και πεζοδρόμους. Αλλά, βέβαια, όλοι είδαμε με τι θάρρος εφάρμοσε η προπροηγούμενη δημοτική αρχή εκείνη την απόφασή της…

Ας σοβαρευτούμε, όμως: Αφού το οικονομικό όφελος για τον δήμο από την παράδοση των πεζοδρόμων και πεζοδρομίων στα ιδιωτικά τραπεζοκαθίσματα αγγίζει το μηδέν, θα πρέπει να σκεφτούμε ποιο είναι το κοινωνικό όφελος της σχεδόν τζάμπα παραχώρησης των δημόσιων χώρων για εμπορική εκμετάλλευση σε επιχειρήσεις-εργασιακά κάτεργα, χωρίς ουσιώδη παραγωγική δραστηριότητα (για τις εργασιακές συνθήκες στα μαγαζιά της διασκέδασης, το ρεπορτάζ του Χαμπεριού απ’ τον Μάη του 2013 είναι ακόμη επίκαιρο). Η «ανάπτυξη» της πόλης αφαιρεί απ’ τη ζωή μας περισσότερα απ’ όσα μας δίνει. Όπως πάντα, είναι στα χέρια των κατοίκων να υπερασπίσουμε τους δημόσιους χώρους από την ασύδοτη ιδιωτική εκμετάλλευση με τις ευλογίες του δήμου. Κι ακόμη, αφού τους διασώσουμε, να τους μετατρέψουμε σε χώρους ελευθερίας. Για να συμβεί, όμως, κάτι τέτοιο, πρέπει να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας και να ενεργήσουμε για τα πραγματικά μας συμφέροντα, τώρα.

ο π. κι η αδέσποτη γάτα

Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο “Χαμπέρι” αρ. 10, Δεκέμβρης 2014