Τα μαύρα φτερά του τρόμου

| AP Photo/Geert Vanden Wijngaert, Pool

Τάσος Τσακίρογλου

«Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, το φάντασμα του κομμουνισμού» έγραφαν στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο που εκδόθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1848 οι Μαρξ και Ενγκελς, συνοψίζοντας το κλίμα επαναστατικού αναβρασμού που κυριαρχούσε στην ήπειρο, με αποτέλεσμα η συγκεκριμένη χρονιά να μείνει στην ιστορία ως η Ανοιξη των Λαών ή το Ετος της Επανάστασης.

Εκατόν εξήντα οκτώ χρόνια μετά, και αφού έχουν μεσολαβήσει η Παρισινή Κομμούνα, η Ρώσικη Επανάσταση, αλλά και ο κατά Χομπσμπάουμ «σύντομος εικοστός αιώνας» με τους ολοκληρωτισμούς, σήμερα πάνω από την Ευρώπη πλανιέται ένα άλλο φάντασμα, αυτό του αέναου τρόμου.

Και, οπωσδήποτε, αυτός ο νέος, 21ος, αιώνας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο αιώνας της επισφάλειας και της υπαρξιακής αβεβαιότητας.


Μετά τη διάψευση των επαναστατικών ελπίδων και των μεγάλων μεταρρυθμιστικών σχεδίων οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν φτάσει στην κατάσταση που τους «είναι πιο εύκολο να φανταστούν το τέλος του κόσμου, από το να φανταστούν το τέλος του καπιταλισμού» (Fredic Jameson).

Ενός καπιταλισμού που έχει κατορθώσει να δημιουργήσει, μέσω προβολής και εν είδει ολογράμματος, έναν εξωτερικό εχθρό, το Ισλάμ, στο οποίο μεταθέτει τον δικό του φανατισμό, τη δική του επιθετικότητα και βαρβαρότητα.

Ενα από τα πολλά παράδοξα του σημερινού αρπακτικού καπιταλισμού είναι το γεγονός πως ενώ από τη μία οι σύγχρονες κοινωνίες ορίζονται ως «κοινωνίες του ρίσκου», οι οποίες σύμφωνα με τη φιλελεύθερη μυθολογία απαρτίζονται από ανεξάρτητες ατομικότητες που δρουν περίπου ορθολογικά, από την άλλη η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων αναζητά την ασφάλεια και την προστασία, έστω και εάν αυτό σημαίνει όλο και μεγαλύτερη υποταγή και συμμόρφωση στις επιταγές των κυρίαρχων ελίτ. Μια αντίδραση εντελώς ανορθολογική, αλλά απολύτως εξηγήσιμη.

Σύμφωνα με τον κοινωνικό ψυχολόγο Μιχάλη Μεντίνη, «στο πλαίσιο της επονομαζόμενης Θεωρίας Διαχείρισης Τρόμου έχει βρεθεί πως όταν οι άνθρωποι εκτίθενται στον φόβο του θανάτου, γίνονται περισσότερο πρόθυμοι στο να υποστηρίξουν μια υφιστάμενη κατάσταση, όσο κακή και αν θεωρείται, και να αποκλείσουν εναλλακτικές, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα αίσθημα ασφάλειας».

Αυτός είναι και ο λόγος που η λεγόμενη Δύση αποφεύγει να συντρίψει στρατιωτικά το «Ισλαμικό κράτος» που η ίδια δημιούργησε, κάτι που πρακτικά θα ήταν εύκολο με τη συνεργασία του Ιράν, της Συρίας και της Χεσμπολά του Λιβάνου.

Ομως ο αέναος τρόμος και η διαρκής αόρατη απειλή του τζιχαντισμού δικαιολογούν την κατάσταση μόνιμης εξαίρεσης σε σειρά χωρών, με αναστολή συνταγματικών εγγυήσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, αλλά και με τον εθισμό των πολιτών στην παρουσία ενόπλων στην καθημερινότητα και στην αποδοχή μιας επιτηρούμενης ζωής.

Τα γεγονότα βρίσκονται μπροστά στα μάτια μας και εξαρτάται από εμάς τους ίδιους εάν θα θελήσουμε να τα δούμε. Η «κοινωνία του ρίσκου» μπορεί να διαβαστεί και ανάποδα, με την προϋπόθεση ότι θα επιλέξουμε την αντίσταση και όχι την υποταγή.

Οπως λέει ο Μπαντιού, «το να μην αντιστέκεσαι σημαίνει να μη σκέφτεσαι. Το να μη σκέφτεσαι σημαίνει να μη ρισκάρεις να πάρεις ρίσκο». Η «ασφάλεια» είναι το άλλο όνομα του τρόμου και το αντώνυμο της ελευθερίας. Η επιλογή είναι δική μας.

πηγή: efsyn.gr