Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου: Κρίσιμες διολισθήσεις στα δικαιώματα των προσφύγων

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Κρίσιμες διολισθήσεις στα δικαιώματα των προσφύγων                                                                                                                                                                                                                                            Αθήνα, 21/3/2016 Η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας της 18 Μαρτίου 2016 αναφορικά με το προσφυγικό ζήτημα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα επιδιώκει να επιλύσει. Τα κατά τα λοιπά “αδιαπραγμάτευτα” δικαιώματα του ανθρώπου, εν προκειμένω των προσφύγων και των μεταναστών, έγιναν απλό χαρτί στο τραπέζι της ευρω-τουρκικής διαπραγμάτευσης. Η επίκληση της τήρησης του διεθνούς δικαίου γίνεται προσχηματικά, καθώς τουλάχιστον δύο σημεία της συμφωνίας παρουσιάζουν προβλήματα νομικής φύσης: Θα επιστρέφονται στο εξής από την Ελλάδα στην Τουρκία όσοι δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας (σημείο 1 της Συμφωνίας). Ωστόσο η επαναπροώθηση (σε μη ασφαλή χώρα) και μάλιστα συλλογικά απαγορεύεται. Για να χαρακτηριστεί μια χώρα ασφαλής το ευρωπαϊκό δίκαιο θέτει σειρά προϋποθέσεων, τις οποίες η Τουρκία σήμερα δεν πληρεί: μια ασφαλής χώρα είναι σε θέση να εξετάσει και να αποδώσει προσφυγικό καθεστώς, δεν επαναπροωθεί σε μη ασφαλείς χώρες και προστατεύει τη ζωή και από την άσκηση βασανιστηρίων και ατιμωτικής μεταχείρισης χωρίς διάκριση καταγωγής, γλώσσας ή θρησκείας. Για κάθε Σύρο που επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά θα υπάρξει ένας Σύρος που θα εγκατασταθεί στην Ε.Ε. Το σημείο 2 της Συμφωνίας βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με την αρχή του προσφυγικού δικαίου που δεν επιτρέπει κριτήρια επιλογής με βάση την εθνικότητα. Δεν ρυθμίζεται η τύχη των μη-Σύρων προσφύγων ούτε δίνονται εγγυήσεις για τον έλεγχο ευαλωτότητας. Επίσης δεν είναι ξεκάθαρο εάν η επανεγκατάσταση θα εφαρμοστεί και για όσους αιτούντες άσυλο βρίσκονται στην Ελλάδα. Τα παραπάνω σημεία της ευρωτουρκικής συμφωνίας έχουν σαφή προβλήματα εναρμόνισης ως προς τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, την Οδηγία 2013/32 και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ας αναλογιστούν οι κυβερνήσεις και τα lobby που στήριξαν το σχέδιο αυτό ότι εντέλει μπορεί να «σώσουν» την Ευρώπη από κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, όμως θα έχουν ροκανίσει τα δικαιοπολιτικά και δημοκρατικά θεμέλια ενός οικοδομήματος που στηρίζεται στη χωρίς εξαιρέσεις τήρηση του δικαίου. Ενός οικοδομήματος για το οποίο οι προηγούμενες γενιές Ευρωπαίων κυριολεκτικά μάτωσαν. Αυτός είναι ένας ορατός κίνδυνος που πρέπει να αντιμετωπίσουμε: όχι μόνο το ίδιο το προσφυγικό, το κύρος του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου αλλά κυρίως την αναδίπλωση της Ευρώπης σε ένα άλλο πολιτικό παράδειγμα.