Η συμφωνία της Βάρκιζας και η διαφωνία του Αρη Βελουχιώτη

Πηγή: Βασιλική Λάζου, Διδάκτορας Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου - Hot Doc History

"Στη μεγάλη πλατεία (των Τρικάλων) μια άδεια εξέδρα περιμένει την άφιξη της αντιπροσωπείας του ΕΛΑΣ. Μια βιασμένη αισιοδοξία εμψυχώνει τις συζητήσεις αλλά ένα βαρύ προαίσθημα τις σταματά. Οσο περνά η ώρα η ανησυχία διαπερνά το πλήθος. Ο Παρτσαλίδης ανεβαίνει στο βήμα. Αναγκαστήκαμε. Είναι σαν κεραυνός. Το πλήθος βουβαίνεται και μέσα σε τούτη την πνιχτή σιωπή ο Παρτσαλίδης απαριθμεί τους όρους της Συμφωνίας της Βάρκιζας. Οταν τελείωσαν, κάποιος αρχίζει να σιγοτραγουδά τον ύμνο του ΕΛΑΣ, που γενικεύεται από εκατοντάδες στόματα που πνίγονται καθώς τραγουδάνε “Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα”... Υστερα πάλι σιωπή».1

Στις 12 Φεβρουάριου 1945, ύστερα από δεκαήμερες διαπραγματεύσεις, υπογράφτηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας, μια συμφωνία που έμελλε να στοιχειώσει την Αριστερά και να σημαδέψει την ιστορία του αριστερού ελληνικού κινήματος. Εκ μέρους του ΕΑΜ τη Συμφωνία υπέγραψαν ο Γιώργης Σιάντος, γενικός γραμματέας του ΚΚΕ και επικεφαλής της αντιπροσωπείας, ο Μήτσος Παρτσαλίδης, γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, και ο Ηλίας Τσιριμώκος, γενικός γραμματέας της ΕΔΑ.


Γιατί υπογράψαμε...

Υπερασπιζόμενη την απόφασή της να υπογράψει τη Συμφωνία και να διατάξει τον ΕΛΑΣ να παραδώσει τα όπλα, η ηγεσία του ΚΚΕ (Σιάντος, Ιωαννίδης) πρόβαλε ως κύριο επιχείρημα ότι η Βάρκιζα ήταν ένας συμβιβασμός που έδινε στον λαό τη δυνατότητα να παλέψει για τα συμφέροντά του με νόμιμο τρόπο ενώ συγχρόνως παρείχε το δικαίωμα στο ΕΑΜ να προωθήσει τους στόχους του ανοιχτά.2

Σε συνέντευξή του στις 15 Φεβρουάριου 1945 (στο πρώτο φύλλο του «Ριζοσπάστη» που ξαναεκδίδεται στην Αθήνα μετά τα Δεκεμβριανά), τρεις μέρες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας, ο Σιάντος δήλωνε ότι η Βάρκιζα αποτελούσε συνέχιση της πολιτικής της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης, της πολιτικής δηλαδή που ακολούθησε το ΚΚΕ στην Κατοχή.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα επέλεξε να μην πάρει την εξουσία κατά την αποχώρηση των Γερμανών ώστε να μην προκαλέσει την αντίδραση της Δεξιάς και τη δυσπιστία των συμμάχων και ιδιαίτερα των Αγγλων.

Η ουσία της στρατηγικής του απέβλεπε στη διεξαγωγή εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και όχι στη βίαιη κατάληψη της εξουσίας. Εφεξής το ΚΚΕ επεδίωκε την οριστική του ενσωμάτωση στο πλαίσιο της συνταγματικής και πολιτικής νομιμότητας, όπως αυτή διαγραφόταν από τους όρους της Συμφωνίας. Το Κόμμα προχωρούσε σε ένα νέο στάδιο πολιτικών αγώνων, ενώ η Συμφωνία έδινε το έρεισμα για αντιφασιστική πάλη και λαϊκοδημοκρατικές λύσεις. Η Συμφωνία έπρεπε να εφαρμοστεί κατά γράμμα, να καταστεί υπόθεση των μαζών και να κατοχυρωθεί με νόμους.3

Το πρωτοσέλιδο του "Ριζοσπάστη" της 4ης Μαρτίου 1945 με άρθρο του Γιάννη Ζέβγου "Να εφαρμοστεί η Βάρκιζα"

Ο γραμματέας του ΚΚΕ υποστήριξε ότι το ΚΚΕ και το ΕΑΜ είχαν κατορθώσει να πάρουν με το μέρος τους το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια της Κατοχής, πράγμα που σήμαινε ότι η Αριστερά βρισκόταν σε τροχιά εξουσίας υπό τρεις προϋποθέσεις. Η πρώτη ήταν ότι θα διασφαλίζονταν νόμιμες και δημοκρατικές πολιτικές διαδικασίες οι οποίες θα εξασφάλιζαν ότι η εξουσία θα ήταν αποτέλεσμα της ελεύθερης έκφρασης του λαού.

Η δεύτερη ήταν η εδραίωση της συνοχής της ΕΑΜικής συμμαχίας. Η τρίτη ήταν μια πολιτική η οποία θα απαντούσε στις ανάγκες των κοινωνικών μερίδων τις οποίες εκπροσωπούσε η Αριστερά. Κοινός άξονας όλων των προϋποθέσεων ήταν η διαμόρφωση ενός «κοινωνικού συμβολαίου» το οποίο θα επιβεβαίωνε το αντίστοιχο της Κατοχής, προσαρμοσμένο όμως στις απαιτήσεις των καιρών για να ανταποκρίνεται καλύτερα στις νέες συνθήκες μετά την Απελευθέρωση. 4

Οι θέσεις αυτές δέχθηκαν οξεία κριτική από ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ όπως ο Κώστας Καραγιώργης και ο Γιάννης Ζέβγος. Οι επικρίσεις επικεντρώνονταν κυρίως στο ζήτημα της αμνηστίας. Η μερική αμνήστευση των κατοχικών αδικημάτων και ο όρος περί φυσικής και ηθικής αυτουργίας παρέδιδαν μεγάλο μέρος των στελεχών και μελών του ΚΚΕ στην μήνιν των δικαστικών διώξεων, ενώ η αποστράτευση του ΕΛΑΣ καθιστούσε πιθανό ένα μοναρχικό πραξικόπημα. Τελικά παρά τις επικρίσεις και τις εσωκομματικές διαφωνίες στην Κεντρική Επιτροπή, ύστερα από τη στήριξη του Ιωαννίδη η Συμφωνία υπερψηφίστηκε. Εφεξής, η τήρησή της αποτελούσε ζήτημα αυστηρής κομματικής πειθαρχίας, ενώ κάθε κριτική ή απόρριψή της επέφερε βαρύτατες κομματικές κυρώσεις.5

Η διαφωνία του Αρη στη Βάρκιζα

Η κυριότερη διαφωνία για τη Βάρκιζα και το μεγαλύτερο πρόβλημα για την κομματική συνοχή προήλθε από τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ και κορυφαίο στέλεχος της Αντίστασης Αρη Βελουχιώτη.

0 φυσικός αρχηγός του ΕΛΑΣ, παρόλο που υπέγραψε μαζί με τον Στέφανο Σαράφη τη διαταγή αποστράτευσης του αντάρτικου στρατού στις 16 Φεβρουάριου 1945, διατύπωσε ανοιχτά τις αντιρρήσεις του στη Συμφωνία της Βάρκιζας και κατήγγειλε την ηγεσία. Στη συνέχεια προχώρησε στη δημιουργία του Μετώπου Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ), ενός νέου ΕΑΜ, με το οποίο καλούσε τους πρώην συναγωνιστές του και τα κομματικά μέλη σε έναν νέο αγώνα εναντίον της αγγλικής, όπως θεωρούσε, κατοχής και υπέρ της πραγματικής ανεξαρτησίας της χώρας.

Στις προγραμματικές θέσεις του ΜΕΑ η Συμφωνία της Βάρκιζας χαρακτηριζόταν ως «προϊόν βίας ταξικής, ύστερα από έναν πόλεμο μιας ολόκληρης πάνοπλης αυτοκρατορίας, της Αγγλίας, εναντίον ενός ηρωικού αλλά μικρού και άοπλου λαού, του ελληνικού».6

"Ουαι τοις αφοπλισμένοις". Η παράδοση των όπλων αποτέλεσε τον τελευταίο κρίκο της αλυσίδας Λίβανος, Καζέρτα, Δεκεμβριανά.

 

 

Διαβάστε τη συνέχεια πατώντας εδώ για να μεταφερθείτε στη πηγή istorika-ntokoumenta.blogspot.gr